Steeds meer Australiërs willen niet langer feest vieren op de nationale feestdag

De Australische vlag wappert fier op de Harbour Bridge in de haven van Sydney. Honderden mensen zijn naar het Opera House gekomen om naar de botenparade te kijken. „Ik vier vandaag dat ik een Aussie ben en in het mooiste land van de wereld woon”, zegt William Davison (20). Hij draagt een vissershoedje in de kleuren van de Australische vlag en staat zich uitgebreid in te smeren, want de zon is op deze zomerse dag ongenadig heet.

Even verderop in de stad verzamelen mensen zich in een park om te demonstreren tegen de feestdag. In verschillende steden in Australië vonden donderdag protesten plaats om aandacht te vragen voor de rechten van de Aboriginal-bevolking. Kristin Turner (25) is er voor het eerst bij. „Ik ben hier om mijn steun te betuigen aan de inheemse bevolking van ons land”, zegt ze.

Nog niet zo lang geleden vierde ze Australia Day door te picknicken met haar vrienden en te gaan varen. Nu is ze helemaal tegen de nationale feestdag. „Veel van mijn vrienden vieren het niet meer. Het heeft geen zin om feest te vieren op een dag die zo pijnlijk is voor inheemse Australiërs.”

Het heeft geen zin om feest te vieren op een dag die zo pijnlijk is voor inheemse Australiërs

Kristin Turner deelnemer protest

Australia Day is sinds 1994 een nationale vrije dag, waarop de komst van de Britse vloot op 26 januari 1788 wordt herdacht. De Britse ontdekkingsreizigers legden aan in de haven van Sydney en hesen een Union Jack. Het markeerde het begin van de kolonisatie van Australië.

Land van niemand

Die geschiedenis is gitzwart. De kolonisten beschouwden Australië als ‘terra nullius’: land van niemand. Dat betekende dat er geen verdrag werd getekend met de oorspronkelijke bevolking. In de jaren die volgden werd de Aboriginal-bevolking systematisch uitgeroeid, vergiftigd of met westerse ziekten besmet.

„Wij noemen het Invasion Day”, zegt Heath Riley, een Wiradjuri-man. „Met de komst van die schepen werd onze cultuur verwoest.” Hij is met zijn zonen Rocco (10) en Tex (8) bij de demonstratie. Ze dragen alle drie hetzelfde shirt in de kleuren van de Aboriginal-vlag: zwart is voor de lucht, een gele cirkel die staat voor de zon en rood voor de kenmerkende rode aarde van Australië.

De controverse over de datum van de feestdag is even oud als de feestdag zelf. Maar dit jaar staat de discussie op scherp. Later dit jaar wordt een referendum gehouden om de grondwet te wijzigen, zodat Aboriginals inspraak krijgen bij beslissingen die hun leven beïnvloeden. In de Australische grondwet zijn de rechten van de inheemse bevolking niet opgenomen. „Ik vind het een goed initiatief”, zegt Riley. „We worden nu helemaal niet erkend, terwijl we hier al langer zijn dan welke andere bevolkingsgroep ook.”

Lees ook: Premier Australië wil referendum over verzoening met Aboriginals

Australië worstelt met een bloedige koloniale geschiedenis. Ook meer recent voerde de overheid een bewust racistisch beleid. Tot in de jaren zeventig gold de ‘White Australia Policy’, die erop was gericht het land een zo wit en westers mogelijke identiteit te geven. Tussen 1910 en 1970 werden zo’n honderdduizend Aboriginal-kinderen bij hun ouders weggehaald.

De kinderen werden in tehuizen of bij witte gezinnen geplaatst voor gedwongen assimilatie. Ze wisten meestal niet wie hun echte ouders waren. Pas in 2008 bood de Australische regering haar excuses aan voor deze ‘gestolen generaties’. Australië telt tegenwoordig zo’n 890.000 inheemse inwoners op een bevolking van 25 miljoen.

Gevangenispopulatie

De bevolkingsgroep is ook nu nog zeer kwetsbaar. Op bijna alle vlakken, van gezondheid en huisvesting tot onderwijs en werk, doen Aboriginal-mensen het slechter dan de rest van de bevolking. Ze leven gemiddeld negen jaar korter, zijn vaker chronisch ziek en maken een onevenredig groot deel uit van de gevangenispopulatie. Er zijn problemen met alcoholisme, huiselijk geweld, seksueel misbruik en zelfmoord. Van alle mensen die overlijden is onder de inheemse bevolking het aandeel zelfdoding 6 procent, vergeleken met 2 procent voor niet-inheemse Australiërs.

Al jaren wordt geprobeerd om de sociale ongelijkheid te verminderen, maar vooruitgang is traag. De hoop is dat als de Aboriginal-gemeenschap wordt betrokken bij het opstellen van beleid dat hen aangaat, daar verandering in komt.

We worden nu helemaal niet erkend, terwijl we hier al langer zijn dan welke andere bevolkingsgroep ook

Heath Riley lid Wiradjuri-bevolking

Het referendum over een stem van de Aboriginal-gemeenschap in het parlement is gebaseerd op het zogeheten ‘Uluru Statement of the Heart’ uit 2017. Aboriginal-leiders zetten daarin uiteen hoe de erkenning van de oorspronkelijke bevolking eruit moet zien. Het was een historisch moment aan de voet van Uluru, de grote rode rots in het centrum van het land. De rots, ook bekend als Ayers Rock, kreeg in 2002 zijn oorspronkelijke naam terug.

De initiatiefnemers van het voorstel hadden duizenden mensen van honderden verschillende stammen en taalgroepen in heel Australië betrokken bij de besluitvorming. Het was een opmerkelijk moment van eenheid onder de oorspronkelijke bevolking.

Maar die eenheid lijkt nu langzaam af te brokkelen. Een relatief kleine maar luide groep heeft zich afgesplitst, en roept op om tegen te stemmen bij het referendum. „We willen ons land terug, als we hiermee instemmen geven we toe aan de overheersing”, spreekt activist Lizzie Jarrett de massa in Sydney toe. „De oorlog die in 1788 begon, is nooit gestopt. Mijn familie en vrienden worden opgesloten in de gevangenis, onze kinderen worden gestolen. Hoe kunnen we een stem hebben in het parlement als de regering nog steeds oorlog met ons voert?”

Niet representatief

De auteurs van het Uluru-rapport zijn verbolgen. „Dit zijn extreem-linkse activisten”, zei Marcia Langton, een van de co-auteurs van het lijvige rapport, tegen ABC radio. „Deze kleine groep is niet representatief voor de bredere Aboriginal-gemeenschap.”

Lees ook: Corona raakt de Australische outback hard, door wantrouwen en achterstelling

Vanwege het debat over het referendum staat ook de nationale feestdag weer hoog op de politieke agenda. Uit peilingen blijkt dat een derde van de bevolking voorstander is van het veranderen van de datum van de nationale feestdag. Bij mensen onder de 35 jaar is dat percentage 50 procent. Premier Anthony Albanese erkende dat de nationale feestdag een „moeilijke dag” is voor inheemse Australiërs, maar zegt ook dat er voorlopig geen plannen zijn om de datum te wijzigen.

Ondertussen besluit een groeiende groep Australiërs om de feestdag helemaal aan zich voorbij te laten gaan. Australische bedrijven en universiteiten bieden werknemers de mogelijkheid om op de feestdag te werken en een andere dag naar keuze vrij te nemen. „Veel Australiërs willen liever een nationale feestdag op een dag die niet onlosmakelijk verbonden is met genocide en landroof”, aldus Alison Barnes, voorzitter van de vakbond voor hoger onderwijs tegen 9News.