Spanning om vergroenen Brits Tata

Bij Tata Steel in IJmuiden zijn ze al bezig met het aanvragen van vergunningen voor de ombouw van de fabriek naar staal maken op basis van waterstof. Bij de fabriek van Tata Steel in Wales .

Wat is de toekomst van de Britse staalindustrie, en welke rol speelt de regering hierbij? De discussie hierover staat de afgelopen dagen op scherp in het land, na opmerkingen van Tata-topman Natarajan Chandrasekaran. Hij zei afgelopen donderdag tegen de Financial Times dat er binnen een jaar afspraken met de Britse regering moeten liggen over financiële steun bij vergroening van de fabriek, anders lag sluiting voor de hand. Tata Steel en de overheid praten al twee jaar over steun, maar komen er tot dusver niet uit.

Volgens hem heeft Tata Steel in Port Talbot, met zo’n 4.000 werknemers de grootste staalfabriek van het land, genoeg concrete vergroeningsplannen: het wil de vervuilende hoogovens sluiten, en deze vervangen door installaties die schroot omsmelten. Dat proces levert weliswaar laagwaardiger staal op, maar stoot veel minder CO₂ uit. Op dit moment is de staalindustrie – die vooral bestaat uit de fabriek van Tata Steel en een fabriek van British Steel in Engeland – verantwoordelijk voor 2,6 procent van de Britse CO₂-uitstoot. Alleen: voor de omslag vraagt Tata Steel 1,5 miljard pond (1,7 miljard euro) van de Britse regering. De andere 1,5 miljard pond die nodig zou zijn, wil het Indiase bedrijf zelf bijleggen.

De opmerkingen van Chandrasekaran hebben geleid tot een bredere discussie over Britse steun voor de staalindustrie. Vakbonden én de Labour-oppositie benadrukten de afgelopen dagen nog maar eens dat zij allang met een concreet plan voor de staalindustrie zouden zijn gekomen. In veel Europese landen worden nú afspraken gemaakt met sectoren als staal en chemie, om bijvoorbeeld op basis van waterstof te gaan produceren. In Nederland zijn Tata Steel en de regering er nog lang niet over uit hoe groot de bijdrage vanuit de staat moet zijn, maar het is in ieder geval helder dat er bereidheid is mee te betalen.

Opvallend stil

Vakbonden reageerden getergd op de „schokkende interventie” van de topman

Vanuit de conservatieve regering in Londen blijft het juist opvallend stil. In het Britse bedrijfsleven klinkt al langer kritiek hierover. De regering zou vooral met allerlei schandalen bezig zijn, waardoor het moeilijk is langetermijnafspraken te maken, zo klinkt het.

Of is de Conservatieve Partij simpelweg niet geneigd de – veelal erg verouderde – staalindustrie te gaan steunen? Direct na de uitspraken van Chandrasekaran putten bronnen rondom de staatssecretaris voor het Bedrijfsleven, Energie en Industriestrategie, Kwasi Kwarteng, zich in Britse media uit duidelijk te maken dat hij absoluut het belang van de staalindustrie in ziet. Maar het is vooral van belang wat de opvolger van premier Boris Johnson gaat doen – en dat ziet er niet per se goed uit, merkte de FT fijntjes op.

De twee kanshebbers om Johnson op te volgen, Liz Truss en Rishi Sunak, gelden beiden niet als politici die van nature geneigd zijn de industrie te steunen. Beiden noemen zich ‘Thatcheriaans’, en het was juist Thatcher die in de jaren tachtig niks zag in het steunen van een worstelende staal- en mijnindustrie. Truss en Sunak hebben bovendien allebei plannen om de overheidsuitgaven te laten dalen. Beiden hebben nog niet gereageerd op de uitspraken van Chandrasekaran.

Voor de Labour-oppositie waren ze wel een kans om de eigen liefde voor de staalindustrie nog maar eens te benadrukken. Stephen Kinnock, Labour-parlementariër voor het gebied waar Port Talbot ligt, duikt dezer dagen veel op in de media met het plan om 3 miljard pond te investeren in de staalindustrie. Die moet volgens de partij behouden worden, onder meer vanwege het ‘strategische belang’.

Werkgelegenheid in het geding

Als er helemaal geen steun komt, zou dat een opmerkelijke uitkomst zijn. Staal ligt in het Verenigd Koninkrijk, net als in veel andere Europese landen, gevoelig vanwege de werkgelegenheid die het biedt. In het relatief arme Zuid-Wales, waar Port Talbot ligt, is Tata Steel een grote en belangrijke werkgever. Hetzelfde geldt voor de fabriek van British Steel (overigens in Chinese handen) in Scunthorpe.

Vakbonden reageerden de afgelopen dagen getergd op de uitspraken van Chandrasekaran. Een woordvoerder van Community sprak van een „schokkende interventie” door Tata Steel, en benadrukte dat de vakbonden van niks wisten. Vakbond GMB liet weten dat de regering snel moet laten zien dat ze de staalindustrie serieus neemt.

Een transformatie van Port Talbot naar schrootomsmelter zou voor Tata Steel ook een kans zijn om in het Verenigd Koninkrijk eindelijk geld te verdienen. Het is het concern na de overname van IJmuiden en Port Talbot in 2007 nooit gelukt de fabriek stabiel winstgevend te krijgen, mede vanwege de hoge operationele kosten van hoogovens. De verliezen leidden ook vaak tot onrust in IJmuiden: lange tijd zaten de Britse en IJmuidense fabriek in één bedrijfstak, Tata Steel Europe genaamd. In IJmuiden bestond het gevoel dat het geld uit Nederland gebruikt werd om de verliezen uit Wales te dempen. Inmiddels zijn de twee fabrieken ontvlochten.

Lees ook dit achtergrondstuk over staatssteun voor de industrie: Groene industriepolitiek, is dat een goed idee?

De vergroeningsroute waar Tata Steel in IJmuiden op koerst is overigens totaal anders dan die in Wales. In IJmuiden is het de bedoeling om met waterstof nieuw staal te gaan maken, wat iets heel anders is dan het omsmelten van schroot. Precieze geldsommen die Den Haag gaat bijpassen zijn ook hier nog lang niet bekend. Uit een recente Kamerbrief van de minister van Economische Zaken, Mickey Adriaansens (VVD), bleek dat het nog minimaal twee jaar zal duren voordat er concrete afspraken zijn gemaakt.