Spaanse Rooms-Katholieke Kerk vraagt slachtoffers misbruik om vergeving

De Rooms-Katholieke Kerk in Spanje vraagt slachtoffers van misbruik om vergeving. Maandagmiddag kwam de Bisschoppenraad bijeen om de schokkende uitkomst van het rapport van de Spaanse ombudsman Ángel Gabilondo te bespreken. Gabilondo presenteerde afgelopen vrijdag het eerste officiële rapport over misstanden binnen de kerk aan het Spaanse lagerhuis (Congres van Afgevaardigden), die om het onderzoek had gevraagd. Daarin staat dat zeker 440.000 Spanjaarden het slachtoffer waren van seksueel misbruik. De kerkleiding hield daarom maandag een spoedbijeenkomst. Na ruim zes uur overleg kwam de Bisschoppenraad naar buiten met een verklaring. Naast het vragen van vergiffenis voor de misstanden meldde de Bisschoppenraad dat er wordt gewerkt aan compensatie voor de slachtoffers.

1 Waarom is dit onderzoek gedaan?

Aanleiding voor het rapport van Gabilondo was een onderzoek van de Spaanse krant El País. De krant deed sinds 2018 onderzoek naar seksueel misbruik binnen de Rooms-Katholieke Kerk. In 2021 deelden verslaggevers Julio Núñez en Íñigo Domínguez de eerste uitkomsten: ruim twaalfhonderd kinderen werden tussen 1943 en 2018 seksueel misbruikt. Dat was nog maar het topje van de ijsberg. Via het meldpunt van de krant kwamen meer meldingen binnen.

2 Wat staat er nog meer in het rapport?

Het rapport van Gabilondo telt 778 pagina’s. Meer dan achtduizend mensen tussen 18 en 90 jaar oud werden ondervraagd. Uit de resultaten blijkt dat ruim 11 procent in de kindertijd te maken heeft gehad met seksueel misbruik. Bij 1,13 procent betreft het ‘misbruik in de religieuze sfeer’, wat neerkomt op circa 440.000 mensen. De helft daarvan zou misbruikt zijn door priesters of andere hoge leiders binnen de kerk. Gabilondo erkent dat de cijfers niet nauwkeurig zijn, omdat de kerk de meldingen niet goed bijhield. Zo ontbreken er namen, data en plaats van de gebeurtenissen.

3 De kerk doet zelf ook onderzoek. Hoe staat het daarmee?

Eerder zei de voorzitter van de Bisschoppenraad kardinaal Juan José Omella dat het rapport van de ombudsman misleidend zou zijn en vol leugens staat. Daar kreeg hij intern veel kritiek op en hij komt daar nu op terug. „Het probleem van pedofilie gaat de kerk te boven”, zei Omella. De kerk schakelde daarom advocatenkantoor Cremades & Calvo-Sotelo in dat een onderzoek moest uitvoeren. De resultaten moeten in november worden gepresenteerd.

Een bijkomend probleem is de scepsis van slachtoffers over het onderzoek van de kerk. Zo zou het advocatenkantoor banden hebben met conservatieve katholieke bewegingen en daarom partijdig zijn. Daarnaast zouden nog maar een paar honderd slachtoffers zijn ondervraagd en weigert het onderzoeksteam om extrapolaties te maken.

De Spaanse Bisschoppenraad vroeg bij monde van zijn voorzitter, kardinaal Juan José Omella, deze week vergiffenis voor de misstanden in de Spaanse katholieke kerk.

4 Waarom heeft het zolang geduurd voor er een onderzoek kwam?

Miguel Hurtado is mensenrechtenactivist en onderzoeker naar seksueel misbruik binnen de kerk. Hij wijst naar de machtspositie van de kerk. „Spanje is van oudsher een diep katholiek land. Er bestond een nauwe relatie tussen kerk en staat. Vier decennia lang was er een nationalistische en katholieke dictatuur. En omdat de kerk veel macht heeft gehad, is ze erin geslaagd overlevenden van kerkelijke pedofilie het zwijgen op te leggen.” Spanje zou daarom met onderzoek naar misbruik zo’n tien tot twintig jaar achterlopen op de Angelsaksische landen en Noord-Europa.

Lees ook Wat deed de top van de Nederlandse Katholieke Kerk?

5 Hoe nu verder?

In het rapport staan naast conclusies over het misbruik ook aanbevelingen aan de regering. Een van de belangrijkste voorstellen van de ombudsman is de oprichting van een tijdelijke instantie dat slachtoffers gaat compenseren, met geld uit een op te richten staatsfonds. Kerk en staat dragen hier samen de verantwoordelijkheid voor. De ombudsman heeft de Bisschoppenraad geadviseerd het Duitse model te volgen om de slachtoffers financieel te compenseren, via een rechtbank die ook verjaarde zaken beoordeelt. Het rapport is niet bindend, dus het is nu aan het parlement om in te stemmen met de adviezen van de ombudsman.

Lees ook Vaticaanse synode was ‘een stap in de goede richting’