Soldaat Filatjev doet boekje open over wanhoop en wandaden van Russische leger in Oekraïne

Bedorven rantsoenen, haperend wapentuig en ernstige mensenrechtenschendingen. Niets van wat de Russische parachutist Pavel Filatjev op sociale media onthulde over wandaden en wanhoop van Russische soldaten in Oekraïne, is echt nieuw. Wat bijzonder is, is het feit dat de 33-jarige Filatjev, die twee maanden in Oekraïne vocht, zijn mond opendeed over een onderwerp waarover in Rusland angstvallig wordt gezwegen.

Twee weken geleden publiceerde Filatjev een 141 pagina’s tellend document op het Russische sociale medium VKontakte, waarin hij zijn oorlogservaringen boekstaaft. Het is met afstand het meest gedetailleerde relaas van de wandaden die Russische soldaten plegen in Oekraïne, en van de misstanden binnen het Russische leger. „Twee maanden van modder, honger, kou, zweet en de nabijheid van de dood. Jammer dat ze geen journalisten toelaten, zodat ons land niets hoort over de verwilderde, ongewassen, magere parachutisten, van wie het onduidelijk is door wie zij meer worden getergd: de koppige Oekraïners die zich niet laten denazificeren, of door hun ondankbare legercommandanten die zich zelfs tijdens oorlogshandelingen niet bekommeren om het materieel.” Volgens Filatjev ontbreekt het aan iedere vorm van militaire strategie of plan.

Afgelopen week ontvluchtte Filatjev Rusland met hulp van de mensenrechtenorganisatie gulagu.net, van de eerder dit jaar gevluchte Russische klokkenluider en mensenrechtenactivist Vladimir Osetsjkin.

Oekraïense uniformen

Filatjev, in dienst van de 56ste luchtbrigade op de Krim, werd kort na het begin van de Russische ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne met zijn eenheid naar de Zuid-Oekraïense havenstad Cherson gestuurd. Daar namen ze de haven in en sloegen vervolgens aan het plunderen. Over die plunderingen schrijft hij in zijn dagboek: „We doorzochten alle gebouwen op voedsel, water, douches en slaapplaatsen. Ik was geen uitzondering: ik vond een hoed in een kapotte vrachtwagen en nam hem mee. In kantoren vonden we kantines met keukens en koelkasten. Als een stel wilden verorberden we alles wat we konden vinden.”

Waar het materieel, wapens en medische zorg betreft, schiet het leger volgens Filatjev ernstig tekort. „De helft van onze jongens droeg Oekraïense uniformen. Vanwege de betere kwaliteit, of omdat hun eigen uniform afgedragen was, en onze grootse natie niet in staat is om ze te kleden, bevoorraden en te voeden.” Voorts beschrijft hij hoe sommige van zijn kameraden, getraumatiseerd door hun ervaringen, leden aan geheugenverlies, angst- en spraakstoornissen, en hoe velen van ellende hun salaris verdronken. Medische zorg moesten de soldaten volgens hem zelf regelen en bekostigen. Zelf raakte Filatjev bij de Oekraïense stad Mikolajiv gewond aan zijn oog. Twee maanden en allerlei bezwaarschriften verder, waaronder één aan president Poetin, lukte het hem om uit het leger ontslagen te worden en zich te laten behandelen. Toen hoorde hij pas over de massamoord op burgers in Boetsja, zo vertelde hij deze week tegen de Russische nieuwssite Mediazona. Filatjev zegt het nieuws nauwelijks te kunnen geloven en zich te schamen.

Ruim een maand lang werkte Filatjev aan zijn relaas, dat hij begin augustus op VKontakte publiceerde. Aan The Guardian vertelde hij eerder deze week, vlak voor zijn vlucht, hoe hij na publicatie voortdurend van verblijfplaats wisselde om arrestatie te voorkomen. Uiteindelijk zag hij geen andere mogelijkheid dan het land te verlaten, al was het tegen zijn zin. „Waarom moet ik vluchten, alleen omdat ik de waarheid heb verteld?”, schreef een geëmotioneerde Filatjev in een door gulagu.net gepubliceerd WhatsApp-bericht.

Militaire censuur

Hoewel verhalen over misstanden en mensenrechtenschendingen binnen het Russische leger wijdverbreid zijn en worden gestaafd door bekentenissen van gevangen of gedeserteerde soldaten, is het zeldzaam dat een soldaat publiekelijk en onder zijn eigen naam uit de school klapt. De militaire censuur in Rusland is uiterst streng en duizenden Russen, zowel burgers als militairen, kregen boetes of gevangenisstraffen wegens ‘discreditatie van de Russische strijdkrachten’.

Lees ook ‘Met pattriotisme en geld lokt het Russische leger soldaten naar Oekraïne’

Toch is Filatjev niet de enige Russische soldaat die zich uitspreekt. De onafhankelijke Russische nieuwssite ‘Belangrijke Verhalen’ publiceerde deze week een groot onderzoeksverhaal naar misdaden gepleegd door Russische soldaten in het Oekraïense stadje Andrejevka nabij Kiev. Daarin bekent de 21-jarige soldaat Daniil Frolkin, afkomstig uit de Siberische Altaj-regio en sinds drie jaar in militaire dienst, telefonisch schuld aan de moord op een inwoner van Andrejevka en betrokkenheid bij de moord op twee anderen.

Frolkin zegt te hebben gehandeld uit wraak en in shocktoestand te hebben verkeerd. „Ik weet dat wraak een vreselijk ding is, maar dat is hoe het is gegaan. [Hij] is de enige persoon die ik heb gedood in de zeven maanden die de speciale operatie nu al duurt. Ik redde 86 personen het leven, en heb er één gedood”, aldus Frolkin tegen de journalist. Ook geeft hij de namen van zijn meerderen, die hij beschuldigt van mishandelingen en intimidatie van de leden van zijn eenheid.

Dienst geweigerd

De bekentenissen komen de Russische regering slecht uit. De grote verliezen die het Russische leger lijdt zorgen volgens experts voor een tekort aan manschappen en materieel. Ook onder Russische burgers groeit het besef over de uitzichtloosheid van de militaire operatie en gaan verhalen rond over de ernstige mensenrechtenschendingen binnen het Russische leger. De vraag om alternatieve dienstplicht stijgt en volgens de Russische nieuwssite ‘Vjorstka’ zouden al 1.800 soldaten dienst hebben geweigerd. (en daarvoor zijn gestraft met opsluiting en mishandeling). Om de animo voor militaire dienst te vergroten, probeert het Russische leger burgers te verleiden met hoge salarissen, kortlopende contracten en de belofte van heldendaden.