Russische dreiging tegen Oekraïne vanuit Wit-Rusland: oefenen ze alleen maar?

Tot begin februari voeren Russische en Wit-Russische soldaten samen militaire oefeningen uit op Wit-Russisch grondgebied. De krijgsoefeningen, tweeënhalve week lang, zijn officieel „puur defensief”. Maar omdat Rusland Oekraïne binnenviel na een reeks ‘militaire oefeningen’ waarmee het zijn gigantische troepenopbouw aan de grens met Oekraïne rechtvaardigde, is niet iedereen van die officiële lezing overtuigd.

„We blijven terughoudend en geduldig en houden ons buskruit droog”, werd Pavel Moeravejko, eerste plaatsvervangend staatssecretaris van de Wit-Russische Veiligheidsraad, geciteerd door het Wit-Russische ministerie van Defensie. Tegelijk noemde hij de situatie aan de zuidgrens met Oekraïne „niet erg kalm” en zei hij beducht te zijn op „provocaties”.

Militaire strategen zijn het oneens over de vraag of een hernieuwde aanval op Kiev vanuit Wit-Rusland waarschijnlijk is. Op korte termijn zijn de tegenargumenten dat Oekraïne de bruggen over de Dnjepr heeft opgeblazen, dat die rivier niet bevroren en dus moeilijk begaanbaar is, en dat de oevers goed verdedigbaar zijn. Ook is het terrein modderig en zijn er hindernissen opgeworpen. Mocht het tot een nieuwe aanval uit het noorden komen, dan zal gewacht moeten worden tot de weersomstandigheden verbeteren.

„Dat we bij het beter worden van het weer nieuwe campagnes gaan zien, lijkt vrij zeker,” zegt Dick Berlijn, oud-commandant der strijdkrachten van Nederland. Hij durft niet te zeggen op welke termijn de hernieuwde aanval zou beginnen.

Recent heeft Rusland twintigduizend militairen en tientallen treinladingen met materieel naar Wit-Rusland gestuurd. „Dat doen ze niet voor niets”, zegt Berlijn. Begin december hebben de ministers van Defensie van Wit-Rusland en Rusland bovendien een overeenkomst gesloten voor samenwerking op het gebied van defensie, militair-technische ondersteuning en regionale veiligheid.

„Dan heb je zo alle stukjes op zijn plaats voor een nieuwe inval”, stelt Berlijn. „Als er een nieuwe aanval op Kiev komt, is dat heel moeilijk te verdedigen.” Wil Oekraïne toch een kans maken, dan moeten er volgens de generaal-buiten-dienst zo snel mogelijk zware wapens richting Kiev. Een woordvoerder van het Pentagon stelde donderdag overigens „dat er geen aanwijzingen zijn voor een acuut op handen zijnde offensief.” De Amerikaanse inlichtingen waren bij het begin van de inval in 2022 vaak juist.

‘Geen kans van slagen’

De niet-aflatende dreiging vanuit Wit-Rusland houdt militaire capaciteit van Oekraïne vast in de regio boven Kiev. „Het enige wat Rusland kan doen, is een deel van de Oekraïense strijdkrachten hierheen leiden,” zegt een Oekraïense soldaat, die zich al vier maanden bij de grens met Wit-Rusland bevindt, tegen Kyiv Post.Een succesvolle inval acht hij niet waarschijnlijk. „Toen we onvoorbereid [vorig jaar] waren mislukte de Russische aanval, en ook nu hebben ze geen kans van slagen.”

Al sinds het begin van de oorlog wordt gespeculeerd dat Minsk ook eigen soldaten naar Oekraïne kan gaan sturen. Zo stelde de Wit-Russische journalist Natalja Radina afgelopen week over informatie te beschikken dat de strijdkrachten van haar land zich in de oorlog gaan mengen. Dat hoeft volgens haar niet noodzakelijkerwijs een aanval op Kiev te betekenen; de soldaten zouden ook ingezet kunnen worden in de strijd om de Donbas, om de Russische tekorten aan te vullen.

President van Wit-Rusland Loekasjenko houdt vol dat er geen plannen zijn om Wit-Russische militairen naar Oekraïne te sturen. Een goede track record betreffende het vertellen van de waarheid heeft de dictator niet. Eén week voor de inval van Oekraïne, mede vanaf Wit-Russisch grondgebied, noemde hij Amerikaanse inlichtingen over een ophanden zijnde invasie nog „krankzinnig”.

In de zak van Rusland

Inmiddels beginnen commentatoren zich af te vragen of Wit-Rusland zélf niet feitelijk bezet is door Rusland. In 2020 heeft Loekasjenko zijn lot verbonden aan Vladimir Poetin, toen het Wit-Russische volk zich met honderdduizenden verzette tegen de verkiezingszege van Loekasjenko – een verkiezingsuitslag die internationaal nog steeds niet is erkend. Met gewelddadige repressie, tienduizenden arrestaties, het in ballingschap duwen van oppositiekopstukken, én met rugdekking uit Moskou kreeg Minsk de geest ternauwernood weer in de fles.

Loekasjenko heeft zich altijd flexibel proberen te positioneren tussen Rusland en het onafhankelijke Oekraïne. Het Wit-Russisch is, net als het Oekraïens, een op zichzelf staande Oost-Slavische taal, en Minsk voelde net als Kiev de hete adem van het Kremlin in de nek. Inmiddels laat hij Moskou er toch de dienst uitmaken.

Lees ook: Oekraïne kijkt wantrouwig naar onderonsje van Loekasjenko en Poetin in Minsk

Begin november 2021 tekende Loekasjenko al een akkoord voor vergaande integratie met Rusland. Financiën, belastingen, kredieten, prijzen en handel worden „geharmoniseerd”. Sinds de grote protesten wordt de Wit-Russische staatsvoorlichting bemand door Russische propagandisten. Wit-Rusland laat zijn grondgebied bovendien gebruiken als lanceerplatform voor talloze raketten richting Oekraïne.

Toch heeft Loekasjenko met de protesten uit 2020 mogelijk ook een goed argument in handen om zich niet met eigen militairen in de strijd te mengen. Een nieuwe oproer in Minsk kan ook Rusland niet gebruiken.

Aanhoudende repressie

De repressie gaat intussen door. Volgens mensenrechtenactivisten werden in 2022 bijna 6.400 Wit-Russen gearresteerd om politieke redenen. In Minsk, Brest en Homel treedt de politie op tegen burgers die protesteren tegen de oorlog of militair materieel fotograferen. In die steden waren ook de meeste arrestaties, aldus mensenrechtenorganisatie Viasna.

Toonaangevende oppositieleden zitten nog steeds in de gevangenis, onder wie Maria Kalesnikava en blogger en politicus Sergej Tichanovski. Het proces tegen Nobelprijswinnaar en mensenrechtenactivist Ales Bialiatski begon eerder deze maand – ook hij zit al sinds juli 2021 vast.

In Minsk worden ook de hoofdredacteur en de algemeen directeur van de onafhankelijke nieuwssite tut.by achter gesloten deuren berecht. De site deed verslag van de protesten tegen Loekasjenko en van het geweld door de ordetroepen. De twee vrouwen, Marina Zolotova en Ljoedmila Tsjekina, hangt vijf tot twaalf jaar cel boven het hoofd. Er zitten 31 journalisten in de cel in Wit-Rusland.

Lees ook: ‘In de Russische martelkamers in Cherson baden Oekraïners wanhopig tot God’