Russische beïnvloeding van Italiaanse verkiezingscampagne is mislukt, zegt analist

Door de straten van Rome rijdt een stadsbus met een opvallende verkiezingsboodschap van de centrum-linkse Partito Democratico (PD) op de achterkant. PD-boegbeeld en oud-premier Enrico Letta stelt de Italianen voor een glasheldere keuze: de PD (tegen een rode achtergrond) staat volgens hem gelijk aan een stem vóór Europa, de Italiaanse rechterzijde (tegen een donkergrijze achtergrond) is een stem ‘voor Poetin’.

Op 25 september houdt Italië vervroegde parlementsverkiezingen, omdat de uitgesproken pro-Europese regering van nationale eenheid onder leiding van Mario Draghi in juli onverwacht viel. Niet lang daarna waarschuwde Letta al dat Rusland zich zou mengen in de Italiaanse verkiezingscampagne, door nepnieuws op sociale media te verspreiden „in het voordeel van pro-Russische partijen”. Letta riep de Italiaanse inlichtingendiensten en de afdeling desinformatie van de Europese Unie op tot extra waakzaamheid om inmenging van buitenaf te vermijden. Bewijzen dat Rusland de Italiaanse vervroegde verkiezing probeerde te beïnvloeden, leverde hij niet.

Maar sindsdien mengde Moskou zich wel degelijk in de verkiezingsstrijd, en ook zeer openlijk. De Russische oud-president Dmitri Medvedev riep in augustus de Europese burgers op „hun idiote regeringen af te straffen”. Tegelijk herinnerde hij er cynisch aan dat de komende winter veel aangenamer is „in Russisch gezelschap, in plaats van met gedoofde kachels”, een zoveelste dreigement dat Moskou de gaskraan naar Europa op elk moment kan dichtdraaien. Diezelfde Medvedev had zich al op zijn Telegram-kanaal verkneukeld dat na de pro-Oekraïense Britse premier Boris Johnson ook de zeer Rusland-kritische Draghi was gevallen.

Relatie met Moskou

Opvallend genoeg hebben de drie Italiaanse partijen die een rol speelden in de val van de regering-Draghi alle drie een structurele en nauwe relatie met Moskou. In de Vijfsterrenbeweging, die in juli de regeringscrisis veroorzaakte, hebben altijd pro-Russische sentimenten gespeeld. De echte doodsteek voor de regering-Draghi kwam echter van de rechtse partijen Lega en Forza Italia. Het boegbeeld van Forza Italia, oud-premier Silvio Berlusconi, onderhield jarenlang een persoonlijke vriendschap met Vladimir Poetin. En wat de Poetin-bewonderaar Matteo Salvini betreft: in Italië loopt een gerechtelijk onderzoek (waaraan Moskou weigert mee te werken) naar mogelijke illegale Russische financiering van Salvini’s Lega-partij.

„Ondanks mogelijke pogingen tot inmenging geloof ik niet dat de rol van het Kremlin doorslaggevend was bij de val van de regering-Draghi”, zegt Nathalie Tocci, directeur van de denktank Istituto Affari Internazionali (IAI) en oud-beleidsadviseur van EU-buitenlandchef Federica Mogherini, tijdens een gesprek na afloop van een verkiezingsdebat in Rome. Volgens haar hebben bij de val van Draghi vooral „nationale politieke belangen” gespeeld.

Net zomin denkt Tocci dat het Kremlin een grote rol zal spelen in de nabije toekomst van Italië. Pogingen om deze verkiezingscampagne te sturen, zijn alvast mislukt, stelt de analiste vast. Na de val van Draghi berichtte de centrum-linkse krant La Repubblica dat Rusland deze zomer een vluchtelingeninstroom vanuit Libië naar Italië op gang zou hebben gebracht. Volgens de krant zouden huurlingen van de Russische Wagner Groep veel meer boten dan normaal hebben laten vertrekken uit de Libische havens die zij beheersen, om zo te stoken in de Italiaanse verkiezingscampagne. Matteo Salvini, die zich al jaren profileert op illegale migratie, organiseerde prompt een campagnebezoek aan het Siciliaanse eilandje Lampedusa, maar migratie brak ditmaal niet door als ‘heet’ verkiezingsthema.

Lees ook: Italië probeert zich nu razendsnel los te maken uit de verstrengeling met Moskou

Zo hoopt het Kremlin allicht ook tevergeefs dat Italië straks de Europese solidariteit inzake de sancties tegen Rusland doorbreekt. Berlusconi zei deze week nog dat „de sancties ook de Italiaanse economie pijn doen”, maar een „noodzakelijk offer zijn voor het idee van vrijheid en democratie”. Salvini stopt echter al na het eerste deel van die zin, en sprak zich tijdens een bijeenkomst in Cernobbio, aan het Noord-Italiaanse Comomeer, onlangs nog tégen de sancties uit. Giorgia Meloni, partijvoorzitter van het radicaal-rechtse Broeders van Italië en volgens de peilingen de gedoodverfde winnaar van de parlementsverkiezingen, zat naast hem en begroef haar hoofd in haar handen om haar ongenoegen met Salvini te uiten. Beide politici trekken, samen met Berlusconi, in een rechtse alliantie naar de kiezer.

Meloni, die de Hongaarse autocratische premier Viktor Orbán en het uiterst rechtse Spaanse Vox tot haar geestesgenoten rekent, kan op meerdere vlakken problematisch blijken voor Europa, maar niet wat het westerse standpunt inzake Oekraïne betreft. Van meet af aan heeft Meloni – vanuit de Italiaanse oppositie – de sancties tegen Moskou en de wapenleveranties aan Oekraïne voluit ondersteund.

Peilingen

Als de peilingen kloppen, verliezen de drie partijen die Russische invloeden of sympathieën hebben aan invloed, en steekt Meloni met meer dan een kwart van de stemmen de Lega van Salvini (die schommelt rond 12 procent) ruim voorbij. In dat geval zullen sancties tegen Rusland helemaal niet ter discussie staan, zegt Tocci. „En sterker: scoort de Lega inderdaad zo slecht, dan zal de partij snel nadenken over een toekomst zonder Matteo Salvini.”

Vermoedelijk speelt na de vervroegde verkiezingen ook de wapenleveranties aan Oekraïne geen rol meer in het nationale debat. Onder het mom van vrede en diplomatie zaaiden Lega en de Vijfsterrenbeweging de voorbije maanden twijfel bij de noodzaak om Italiaanse wapens te sturen naar Oekraïne. Uiteindelijk stuurt Italië maar weinig wapens, zegt Tocci. „Als het Oekraïense tegenoffensief zich verder goed ontwikkelt, en als Meloni in Italië wint, zal Rome sancties en wapens allerminst ter discussie stellen. Met de economische malaise en de energiecrisis krijgt de nieuwe Italiaanse regering al genoeg ander werk op de plank.”