Rusland haalt zijn smartphones nu uit China

Ze gingen de eerste maanden na de invasie veelvuldig rond op Twitter: beelden van Russische soldaten die wasmachines en andere huishoudelijke apparatuur uit Oekraïense huizen sleepten en per koerier naar huis stuurden. Het paste in het beeld van een slecht uitgeruste, ongemotiveerde troepenmacht, zeker in een tijd waarin westerse sancties en exportbeperkingen de Russische markten ontregelden.

Toch lijken de Russen aan nieuwe wasmachines geen gebrek te hebben. Een deze week verschenen rapport van de Amerikaanse geopolitieke denktank Silverado Policy Accelerator brengt in kaart hoe Rusland er in de voorbije maanden in is geslaagd een alternatieve toeleveringsketen op te bouwen voor veel van de consumentenapparatuur en andere gesanctioneerde goederen.

De totale Russische import nam de maanden rond de invasie opvallend toe, constateren de onderzoekers. Vooral van halfgeleiders en smartphones zagen zij een flinke invoerpiek. Persbureau Reuters signaleerde destijds al dat Russische telecombedrijven in de maanden februari en maart van 2022 buitenlandse onderdelen insloegen om te anticiperen op sanctiepakketten.

En die kwamen er: onder meer de EU en de VS troffen na de Russische invasie maatregelen tegen Russische banken en bedrijven en kondigden handelsbeperkingen af in de hoop zo de Russische oorlogsindustrie te raken. Met name de uitvoer van zogenoemde ‘dual use’-technologie – producten die zowel civiele als militaire toepassingen hebben, zoals halfgeleiders, werd aan banden gelegd. Ook verlieten veel westerse bedrijven uit zichzelf de Russische markt.

Na een flinke dip in het voorjaar, toen de wereldwijde export naar Rusland 43 procent lager lag dan in de jaren voor de invasie, herstelde de uitvoer zich echter al snel. Volgens de onderzoekers nam vooral de export van China naar Rusland sterk toe. In oktober voerde China voor zo’n 7,4 miljard dollar uit naar Rusland, ruim 25 procent meer dan een jaar eerder.

Doorvoer via Turkije

Ook Turkije en de voormalige Sovjetrepublieken Wit-Rusland, Armenië, Kazachstan, Kirgizië en Oezbekistan exporteerden in 2022 meer naar Rusland dan voor de oorlog in Oekraïne. De onderzoekers vermoeden dat het daarbij in veel gevallen gaat om doorvoer: niet alleen de export naar Rusland, maar ook de import van Kirgizië is vorig jaar meer dan verdubbeld. Ook van Turkije wordt al langer vermoed dat Europese bedrijven het land gebruiken als tussenstation om handelsbeperkingen met Rusland te omzeilen.

Rusland importeert nog veel chips die zijn gemaakt met technologie van de VS

De onderzoekers keken met name naar een vijftal categorieën: chips, smartphones, wasmachines en andere huishoudelijke apparatuur, personenauto’s en auto-onderdelen. Veel van die goederen zijn in Rusland nog altijd volop verkrijgbaar, zij het vaak tegen hogere prijzen en niet altijd van dezelfde kwaliteit.

Chinese smartphones namen bijvoorbeeld de plaats in van westerse concurrenten als de iPhone nadat Apple en Samsung zich uit Rusland terugtrokken: alleen al in augustus 2022 voerde Rusland 2,9 miljoen Chinese smartphones in. Ook werden grote aantallen smartphones via Armenië en Kazachstan naar Rusland verscheept. Mede door de voor de invasie opgebouwde voorraden bleven grote tekorten uit. Ook wasmachines en koelkasten importeert Rusland nu voornamelijk uit China, Turkije en voormalige Sovjetrepublieken – zoals die van de Turkse fabrikant Arcelik en het Wit-Russische Atlant.

Ook de markt voor personenauto’s paste zich snel aan: na de invasie stortte de import van personenauto’s in, doordat fabrikanten zich terugtrokken, de roebel sterk in waarde daalde, en internationaal betalingsverkeer werd gehinderd door sancties tegen de bankensector. Maar ook hier vulden Chinese leveranciers en parallelle import al snel het gat. In november 2022 voerde Rusland vijftigduizend auto’s in. Dat kwam mede door een Chinees exportrecord, maar deels zijn het ook tweedehandsjes, die niet onder de handelsbeperkingen vallen.

Lees ook Het Westen trof Rusland dit jaar met ongekende sancties – maar werken ze ook?

Rusland blies ook zijn eigen autoindustrie nieuw leven in. Daarbij wordt het wel gehinderd door gebrek aan auto-onderdelen, de enige onderzochte categorie waar de auteurs van het rapport wel flinke effecten zien. In oktober lag de Russische invoer daarvan nog altijd ruim 50 procent onder het niveau van voor de oorlog.

Halfgeleiders

Opvallend is dat Rusland – in weerwil van westerse sancties – in 2022 nog altijd veel halfgeleiders uit China en Hongkong importeerde. Hoewel de meeste chips in China, Taiwan en elders in Azië worden gemaakt, worden die vrijwel zeker allemaal geproduceerd met behulp van Amerikaanse technologie, apparatuur of onderdelen, waardoor de export naar Rusland niet is toegestaan. Volgens de onderzoekers zouden onder de afnemers ook toeleveranciers van de Russische strijdkrachten zijn. De auteurs pleiten ervoor dat Washington zich bij de handhaving van het sanctieregime met name op de chipsector richt.