Rode kruizen, duizend pylonnen: hoe een deel van de A10 dit weekend volledig is afgesloten

Het is iets na negenen ’s avonds als er op de matrixborden boven de driebaanssnelweg nabij de Amsterdamse Zeeburgertunnel twee rode kruizen verschijnen. Het verkeer wordt naar de rechterrijstrook gedirigeerd, richting de afrit. „Daar heb je ze, de oranje kolonne”, zegt verkeersmanager Niels van den Brink terwijl hij vanaf een viaduct naar beneden kijkt. In de verte naderen de gele zwaailichten. De voorste wagen heeft de pylonnen, de middelste is de actiewagen met de grote knipperende pijl. Daarachter een vrachtwagen met een groot uitklapbaar stootkussen. „Dat noemen we de bots-absorber”, zegt Van den Brink. „Voor het geval iemand niet oplet en met 100 kilometer per uur aan komt rijden.”

Dan begint het spannendste moment. Terwijl het verkeer op de rechterrijstrook een langzaam rijdende file vormt, houden de oranje zwaailichten op de linkerrijbaan stil. Vanuit de laadbak zetten de mannen in de voorste wagen al rijdend oranje pylonnen op het wegdek.

Al snel wordt duidelijk dat het gevaar niet van de file op de rechterrijstrook komt. Ondanks het rode kruis boven de weg schieten er nog meerdere personenauto’s over de middelste rijstrook om verderop in de file te kunnen invoegen. Een donkere auto raast voorbij en mist de werkploeg op een paar meter. „Nou, dat rode kruis geldt voor iedereen, maar blijkbaar niet voor hem”, merkt Van den Brink schamper op.

Veiliger en langer werken

De wegafsluiting is onderdeel van de werkzaamheden aan het Zuidasdok, de grootschalige verbouwing van het stationsgebied bij station Amsterdam-Zuid. Voor het tweede weekend op rij ging de ringweg A10 Zuid naar de A4 richting Schiphol van vrijdagavond tot maandagochtend helemaal dicht. In totaal moeten zo’n tweehonderd ijzeren damwandplanken en vijftig verticale buizen tussen de metro en het wegdek geplaatst worden. ‘Kort en hevig’ heet zo’n afsluiting in Rijkswaterstaat-jargon: een korte opbreking die voor veel verkeershinder zorgt.

Waar het tot voor kort gebruikelijk was om alleen losse rijstroken af te sluiten, wordt er bij grote wegwerkzaamheden steeds vaker voor gekozen om al het verkeer stil te leggen. Dat is veiliger voor het bouwpersoneel van de aannemers, dat tijdens het werk niet op langsrazend verkeer hoeft te letten en langer kan doorwerken. Ook voor weggebruikers is het veiliger; een damwandplank van 20 meter kan immers ook een personenauto raken als die valt.

Wel is er de overlast voor weggebruikers. Want door de ene opbreking bij de A10 is het op veel wegen in en rond Amsterdam ineens een stuk drukker. „We doen dit bewust in een weekend. Dan is het verkeersluw – hoewel er normaal nog altijd zo’n 6.500 auto’s per uur over die weg rijden”, zegt Van den Brink als hij weer in de auto zit. „Al dat verkeer wordt nu omgeleid via de A9 en de A10 Noord, wat tot behoorlijke verkeershinder kan zorgen.”

Een jaar van planning en overleg

Bij het opbreken van een snelweg bij Amsterdam komt heel veel kijken. Alleen aan deze ene afsluiting ging een jaar van planning en overleg vooraf. Er rijden zes ploegen die in anderhalf uur de weg afsluiten, om in de rest van de nacht in totaal ruim duizend pylonnen en zeshonderd omleidingsborden te plaatsen, terwijl de verkeerscentrale van Rijkswaterstaat live meekijkt en de rode kruizen op de matrixborden aanstuurt. Verkeersregelaars leiden de extra verkeersdrukte op de omleidingswegen in goede banen. Het is een groot samenspel van draaiboeken en veiligheidsrichtlijnen. Alles moet kloppen zodat het verkeer niet in chaos ontaardt en er toch zo lang mogelijk gewerkt kan worden.

Van den Brink is met zijn team verantwoordelijk voor de afstemming met Rijkswaterstaat, de gemeente Amsterdam, de aannemers, openbaarvervoerbedrijf GVB, het VU Medisch Centrum en de politie – maar ook met de Johan Cruijff Arena, waar dit weekend Ajax tegen Feyenoord speelt. Hij lacht: „Die wedstrijd is niet ideaal nee. Op de heenweg komt iedereen er wel. Maar voor wie na de wedstrijd richting Schiphol terug moet, wordt het een heel ander verhaal. Aan de andere kant: er is altijd wel wat hier. Een volle Ziggo Dome, een concert in de Afas Live of een voetbalwedstrijd – we kunnen het allemaal handelen, alleen liever niet alles tegelijk.”

De wegafsluiting is onderdeel van de grootschalige verbouwing van het stationsgebied bij station Amsterdam-Zuid. Foto Walter Herfst

Inmiddels is een groot deel van de A10 dichtgezet. Van den Brink stuurt zijn auto met geel zwaailicht naar een afgesloten oprit bij het knooppunt Amstel. Onder het treinviaduct staan verkeersregelaars in gele jassen te schuilen voor de regen. Coördinator José, een goedlachse Spanjaard met een Amsterdamse tongval, deelt stroopwafels uit. Er hangt een ontspannen sfeer en er wordt gelachen – de mannen kennen elkaar van wegafsluitingen door het hele land. Aan de kleur jassen valt te zien wie met veiligheid (geel) of met werkzaamheden (oranje) bezig is. Pylonnen heten kegels, een matrixbord heet afgekort een MX.

Even verderop strekken de vier verlaten rijstroken van de A10 zich uit. Nu is de weg nog leeg, maar straks is het hier een komen en gaan van grote bouwmachines, aldus Mark Willemsen. Hij is medeoprichter Traffic & More, het bedrijf dat de pylonnen en de gele omleidingsborden plaatst. Willemsen wijst. „Daar verderop staan de aannemers te wachten met hun materieel, tot straks de snelweg leeg is en het ‘werkvak’ wordt vrijgegeven.”

Er is dan geen minuut meer te verliezen. „De aannemer wil zo veel mogelijk tijd om te werken, maar wij willen ons werk zo veilig mogelijk kunnen uitvoeren”, zegt Willemsen. „Dat kan in sommige gevallen voor spanning zorgen – want als we officieel om elf uur mogen beginnen met een afsluiting, hangt zo’n aannemer om twee over elf al aan de lijn. ‘Kan-ie al?’” Willemsen maant met zijn handen tot kalmte. „Ik zeg dan tegen mijn mensen: rustig aan. Als je onder druk gaat werken, ga je fouten maken.”

Lees ook: Bij het Zuidasdok wordt eindelijk weer vooruit gekeken

Veiligheid mag dan het belangrijkste van het vak zijn, de mannen van Willemsen lopen evengoed veel risico tijdens hun werk. „Wij zórgen dat het veilig wordt. Iedere keer dat die arm aan de rechterkant die auto uitgaat, gaat die een onveilig gebied in. We innoveren daar ook op; we hebben een auto besteld met een automatische kegelzetter. Alles om onze mensen zo lang mogelijk veilig in de auto te houden.”

Drukkere wegen en huftergedrag

Cijfers over het aantal ongevallen bij wegwerkzaamheden worden niet centraal bijgehouden. De mannen op de A10 kennen voorbeelden genoeg. Vorige week nog op de A58 bij Moergestel, waar een vrachtwagenchauffeur niet oplette en achterop op de auto van een verkeersaannemer knalde. De verkeersploeg kwam er met lichte verwondingen en blikschade vanaf, maar aan de beelden het ongeluk te zien had het veel erger kunnen aflopen.

Iedere keer dat die arm aan de rechterkant die auto uitgaat, gaat die een onveilig gebied in.

Nederlandse wegen zijn de afgelopen jaren veel drukker geworden. En het huftergedrag neemt ook toe, zo zegt Willemsen. „Je wilt niet weten wat we allemaal meemaken. We moesten eens de A9 bij Spaarnwoude afsluiten voor grote werkzaamheden. De weg werd daar iets smaller, waardoor het verkeer even stil kwam te staan. Toen het weer ging rijden vlogen de scheldwoorden en de volle blikjes Red Bull ons om de oren.”

Damwanden worden aangebracht tussen het metrospoor en het zuidelijk deel van de ringweg A10 rond Amsterdam. Foto Walter Herfst

Zodra het werkvak is vrijgegeven worden de zwaailichten volgens de veiligheidsvoorschriften gedimd. Ter hoogte van het metrospoor plaatst een man in oranje jas met een grijper stalen platen op het wegdek. Intussen is verderop de vangrail weggehaald en is het wachten tot de laatste metro om 01.00 uur is vertrokken, en het metrospoor buiten dienst wordt gesteld.

Het hele weekend lang wordt er dag en nacht doorgewerkt, tot het moment aanbreekt waarop de bouwers zondagavond hun werkzaamheden moeten afronden. Als alles van de weg is gaan de ploegen van Willemsen weer rijden om alle borden en pylonnen weer op te halen die ze vrijdag hebben neergezet. Om 05.00 uur op maandagochtend moet de weg weer open zijn voor de ochtendspits. „Zouden we dit voor een nacht doen, dan hebben de aannemers ongeveer vierenhalf uur de tijd om te werken”, zegt Willemsen. „Nu kunnen ze het hele weekend door.”