Rel om provocatieve debuutroman

Racisme, cultureel exotisme en ‘wit privilege’: de kritiek op Mimosa, de half september verschenen debuutroman van Mette Maria van Dijk, liegt er niet om. Onder de Instagrampost waarin uitgeverij Prometheus het boek aankondigt, staan ruim 1800 negatieve reacties, die vooral de stigmatisering van de Amsterdamse Bijlmer en het hoge racismegehalte van de roman hekelen.

De reacties betreffen vooral de flaptekst van het boek: ‘Maria is student aan een kunstacademie. Omdat ze graag met gangsters naar bed gaat, vraagt ze haar ouders een appartement voor haar te kopen in de Bijlmer’. Ook de eerste alinea van het boek roept veel reacties op. Daarin wordt beschreven dat de ik-figuur vooral een appartement zoekt in de Bijlmer, zodat ze haar „zwarte buurmannen kan neuken”.

Mimosa, in eerste instantie aangekondigd onder de titel Psycho, werd in de catalogus van Prometheus dit voorjaar aangeduid als „een even realistische als groteske debuutroman over een hallucinant liefdesleven”.

De 253 pagina’s tellende tekst is opgebouwd uit korte hoofdstukken, waarin expliciete seks met wisselende partners een grote rol speelt, terwijl de pschologische drijfveren van hoofdpersoon Maria geen diepte krijgen.

KIRAC

Auteur Mette Maria van Dijk, die eerder dit jaar met deze roman afstudeerde aan de Gerrit Rietveld Academie, is tevens lid van kunstcollectief KIRAC. Dat staat bekend om zijn provocatieve films over de gevestigde kunstwereld. Van Dijk was ook cameravrouw voor de spraakmakende film Honey Pot. Daarin heeft de conservatieve filosoof Sid Lukkassen een seksdate met een filosofiestudente, maar wordt ook getoond hoe Lukkassen vergeefs probeert vertoning van die seksscènes te verijdelen.

Lees ook Hoe een conservatief filosoof in een seksfilm belandde

Van Dijks band met KIRAC compliceert de duiding van Mimosa én van de ophef. Is het inderdaad een roman met een stigmatiserend perspectief, of creëert Van Dijk bewust de controverse? In elk geval is de scheiding tussen fictie en werkelijkheid in Mimosa troebel. Hoewel Van Dijk in een maandag gepubliceerd interview met De Telegraaf het fictieve karakter van haar roman benadrukt, noemt ze de seksualiteit die erin naar voren komt wel de hare, en duidt ze die als een „antwoord op wit privilege”. Dat maakt Mimosa volgens haar het tegenovergestelde van racistisch.

Bedreigingen

Van Dijk houdt vol de heftige reacties op haar boek te hebben verwacht noch beoogd. In een interview met radiozender FunX benadrukte ze vorige week donderdag ook dat het boek juist wél moet worden gezien als „een psychologisch portret” van de hoofdpersoon. De omstreden eerste alinea is volgens haar een „uiting van baldadigheid”.

Van Dijk: „Ik heb nooit geclaimd dat ik de neutrale waarheid over de Bijlmer schrijf.” Sterker, zo legt ze uit in De Telegraaf, Mimosa moet worden gezien als uiting van „een bovenmatige bewondering voor die zwarte mannen”.

Intussen ontving de schrijfster honderden haatberichten per dag en drie fysieke bedreigingen. Ze wil niet alleen in haar huis in de Bijlmer zijn, uit angst dat er mensen voor haar deur staan.

Karin Amatmoekrim typeerde de roman dinsdag in NRC als ‘literaire luiheid in een mottig tweedehands jasje’. Volgens literair weblog Tzum heeft uitgeverij Prometheus met het uitgeven van Mimosa wel degelijk bewust gemikt op commotie. „De missie om een relletje te creëren is inmiddels gelukt.”

Uitgeverij Prometheus was dinsdag niet bereikbaar voor commentaar.

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 20 september 2023.