Poetin tijdens donderspeech: ‘De Russische ontwikkeling is niet te stoppen’

De wereld kan er niet omheen: er zijn „tektonische veranderingen” gaande die de wereldorde op zijn kop hebben gezet. Veranderingen die veroorzaakt zijn door de „sanctiekoorts” van het „agressieve” Westen, dat probeert andere landen van hun soevereiniteit „te beroven” en, zoals altijd, aan zijn wil te „onderwerpen”. Rusland verliest helemaal niets als gevolg van de ‘militaire operatie’ in Oekraïne. In tegendeel, die biedt het land alleen maar kansen.

De donderwolken van de laatste tyfoons van het seizoen zijn net van de Oost-Russische havenstad Vladivostok weggedreven, maar ze lijken zich prompt weer samen te pakken wanneer de Russische president Vladimir Poetin woensdag het woord neemt.

Poetins geopolitieke donderspeech klinkt in de volgepakte plenaire zaal op het Eastern Economic Forum (EEF), een vierdaagse internationale zakenbijeenkomst op de campus van de Far Eastern University van de stad. De hypermoderne universiteit is gelegen op het idyllisch-groene Roesski-eiland tussen de baai van Vladivostok en de Japanse Zee. Zeven uur later en negen uur vliegen van Moskou. Naast Poetin op het podium zitten de premiers van Armenië, Mongolië en Myanmar, en de Chinese partij-topman Li Zhanshu. De Indiase premier Narendra Modi spreekt per videoverbinding. De sessie is de belangrijkste topontmoeting sinds de Russische inval in Oekraïne eind februari.

De grote zaal vol genodigden is, op het podium na, aardedonker. Maar buiten schijnt de late zomerzon over de glooiende heuvels, en sjirpen krekels in een warme zeebries. Voor de ingang van de Gouden Hoorn baai liggen tientallen containerschepen te wachten op een plekje in de haven. Honderden delegaties uit ruim zestig landen zijn hier al een week lang verzameld om zaken te doen, contracten te sluiten en wetenschappelijke en technische kennis, en informatie over milieu, klimaat en grondstoffen uit te wisselen.

Poetin bewees opnieuw dat hij lak heeft aan internationale regels en verontwaardiging

Deze zevende editie van het EEF vindt plaats op een moment waarop de internationale politieke spanningen rond Rusland, net als het dodental in Oekraïne, steeds hoger oplopen. Daar kwam deze week een energie-oorlog bovenop, toen het Kremlin bekendmaakte dat de sluiting afgelopen vrijdag van de Nord Stream-gaspijpleiding het Russische antwoord is op de Europese sancties.

Dat de internationale sancties in Russische ogen volledig onterecht zijn, is voor de Russische president klip en klaar. Net als de internationale verontwaardiging over de Russische graanblokkades. De schuld daarvan schuift Poetin woensdag in één moeite door naar Oekraïne en het Westen, die volgens hem een internationale voedselcrisis zouden hebben uitgelokt. „Dit is bedrog van de internationale gemeenschap, bedrog van partners in Afrika en van andere landen die dringend voedsel nodig hebben. Dit is gewoon oplichting”, fulmineert Poetin.

Nu het venster naar het Westen door oorlog en sancties met een harde klap dichtgevallen is, moet Rusland alles op alles zetten om die naar het Oosten open te wrikken. Daarvoor is een Russische „draai naar Azië” noodzakelijk, die volgens Poetin niet alleen de oplossing is voor al Ruslands problemen, maar ook voor die van de wereld. „De Russische draai naar Azië is het antwoord op de geopolitieke uitdagingen van vandaag. Voor onze ogen wordt aan een nieuwe, multipolaire wereld gebouwd, waarin Rusland en de oosterse landen sleutelposities innemen”, zo staat het in de openingstekst van de conferentie-glossy, die in de tientallen zakenpaviljoens op het forum wordt uitgedeeld.

Venster naar het Oosten

Maar om zijn ‘multipolaire’ droom te realiseren, zijn solide politieke bondgenoten en grote investeringen nodig. En dus staan voorbij de geopolitieke vergezichten in Vladivostok prozaïscher zaken op de agenda: het aantrekken van de broodnodige buitenlandse investeringen, die de Russische oostkust moet omtoveren tot een internationale handels-hub. „Rusland is het enige land ter wereld dat zichzelf qua grondstoffen volledig kan bedruipen. Dat komt ten gunste van de bevolking”, spreekt Poetin blakend van genoegen.

Het probleem van veel Russen is dat zij niet meeprofiteren van de rijkdommen. Ook in het relatief welvarende Vladivostok zijn de presidentiële ratings laag: een derde van de inwoners zou bij verkiezingen op Poetin stemmen, aldus een lokale opiniepeiling van juni.

Het zit Poetins dromen niet in de weg. Niet alleen in het kustgebied is in Poetins toekomstdromen ontwikkeling, maar ook in het grondstoffenrijke Arctische gebied. Daar liggen mineralen, diamanten en energiebronnen voor het oprapen en gloort de exploitatie, dankzij klimaatverandering, van de Noordelijke Zeeroute. In Poetins visioen liggen er weldra nieuwe treinsporen en gaspijpleidingen naar China, om alle Russische rijkdommen met Azië te delen. „De Russische ontwikkeling is niet te stoppen”, zegt de president vanachter zijn spreekgestoelte. En zeker niet door de westerse sancties.

Critici in Rusland en daarbuiten zijn sceptisch over de haalbaarheid van de Russische plannen. De megalomane projecten waar Rusland in het buitenland mee loopt te pronken, slepen zich vaak al jaren voort op Russische tekentafels en worden in de uitvoering geplaagd door klimatologische en economische obstakels, waarvan de endemische corruptie in Rusland niet de minste factor is.

Lees ook hoe China kijkt naar de relatie met Rusland

De vraag is of China en andere landen zich toch laten verleiden. Beijing stelt zich ten aanzien van Poetins oostelijke escapades op zijn zachtst gezegd ambivalent op. Of China, dat de Russische inval in Oekraïne niet veroordeelde, Poetins dromen zal beantwoorden, is ook zeer de vraag. Niettemin is Poetins retoriek er eentje die China uitstekend verstaat. De Chinese ambassadeur in Rusland, Zhang Hanhui, roemt de uitstekende betrekkingen tussen beide landen, de handelsomzet van bijna honderd miljard dollar, en de onlangs met veel tamtam geopende Heihe-Blagovesjtsjensk autobrug aan de Russische zuidgrens met China, de eerste tussen de twee landen. Het lijkt allemaal de opmaat naar de aangekondigde ontmoeting tussen Poetin en Xi Jinping, later deze maand in het Oezbeekse Samarkand.

Militaire oefeningen

De Russische president heeft er bij aankomst woensdag al een intensief reisschema opzitten. Na een bezoek, vorige week aan de in het uiterste westen gelegen exclave Kaliningrad, vloog hij maandag elf tijdzones oostwaarts naar de oostpunt van Rusland. Dinsdag bezocht hij de grootschalige militaire oefeningen ‘Vostok 2022’ die deze week in de Japanse Zee worden gehouden. Vijftigduizend militairen uit Rusland, aangevuld met tweeduizend man uit China, India, Mongolië, Wit-Rusland, Azerbeidzjan, Armenië, Laos en Syrië voerden op zee, land en lucht militaire manoeuvres uit.

In Tokio leidden de militaire Vostok-oefeningen afgelopen dagen tot onrust. De oorlogsschepen voeren gevaarlijk dichtbij de door Japan betwiste eilandengroep Koerilen. De Japanse minister van Defensie Yasukazu Hamada liet weten de oefeningen op te vatten als „machtsvertoon gericht tegen Japan” en ze „zeer nauwkeurig te volgen”. Poetin trok zich er niets van aan. In een toespraak, maandag op het naastgelegen schiereiland Kamtsjatka, liet hij de kans niet onbenut om Japan nog een keer persoonlijk te schofferen, door Rusland uit te roepen tot het nieuwe „land van de Rijzende Zon”.

Poetin bewees woensdag opnieuw dat hij lak heeft aan de internationale regels, sancties en verontwaardiging. Na het winnen van de oorlog is het creëren van een ‘multipolaire’ wereldorde – met Rusland stevig verankerd in het Aziatische team – Poetins grootste geopolitieke ambitie.

Voor wie meer context wil bij de oorlog in Oekraïne zijn er talloze boeken, films, documentaires en podcasts te vinden. NRC geeft tips in deze gids.