Opsteker kabinet in stikstofcrisis: afkapgrens 25 kilometer stikstof is aanvaardbaar

Het kabinet heeft een belangrijke juridische overwinning behaald in het stikstofdossier. De Raad van State oordeelt woensdag na een jarenlange procedure dat de ‘afkapgrens’ voor stikstofneerslag van 25 kilometer bij individuele projecten wetenschappelijk voldoende onderbouwd is. Bij een andere uitspraak was het vergunningenbeleid grotendeels stil komen te liggen, maar daar is nu geen sprake van.

In plaats van een definitieve uitspraak deed de hoogste bestuursrechter woensdag een tussenuitspraak. Dit vanwege het grote maatschappelijke belang van de zaak. Het tracébesluit ViA15, dat sinds 2020 bij de Raad van State wordt behandeld, gaat over het doortrekken van de snelweg A15 bij Arnhem naar de A12 bij de Duitse grens. Ook zouden beide wegen verbreed worden. Tegenstanders wezen op de extra stikstofneerslag op gevoelige natuurgebieden door het extra asfalt, en tekenden beroep aan bij de Raad van State. De tussenuitspraak van woensdag biedt nog geen sluitende zekerheid voor de snelweguitbreiding. De Raad van State zal later over het specifieke project uitspraak doen.

De uitspraak houdt wél in dat rekenmodel Aerius, dat wettelijk nodig is voor vergunningverlening, in de huidige vorm bruikbaar blijft. Hierdoor komt de al moeizaam lopende verlening van natuurvergunningen niet nog verder in de problemen. Voor bouwprojecten of uitbreidingen van veehouderijen en fabrieken in de buurt van stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden is een berekening met behulp van Aerius vereist.

Lees ook: Uitspraak ViA15 gaat heel Nederland aan

Beste wetenschappelijke kennis

De zogenoemde ‘afkapgrens’ stond centraal in de zaak. Deze grens bepaalt dat de stikstofneerslag van losse projecten gemeten moet worden tot 25 kilometer. Tot 2021 gold een soepelere afkapgrens van 5 kilometer voor wegverkeer. Nadat de hoogste bestuursrechter toenmalig landbouwminister Schouten (ChristenUnie) in 2021 in een eerdere tussenuitspraak in de ViA15-zaak op de vingers tikte over die grens, verschoof die de afkapgrens naar 25 kilometer – voor alle stikstofbronnen. Daarbij baseerde ze zich op rapporten van het RIVM en onderzoeksbureau TNO.

Tegenstanders wijzen erop dat stikstof veel verder neerslaat dan 25 kilometer, en dat de door de minister ingestelde grens wetenschappelijk niet goed is onderbouwd. Daar gaat de Raad van State woensdag deels in mee. Het verschuiven van de afkapgrens deed de minister op basis van de „beste wetenschappelijke kennis”, zo stellen de rechters. De bezwaren tegen Aerius heeft de minister door te verwijzen naar de rapporten van het RIVM en TNO „overtuigend” weerlegd, aldus de hoogste bestuursrechter.

Wel erkent de Raad dat stikstofneerslag buiten 25 kilometer relevant is. De rechters wijzen de overheid op de verantwoordelijkheid om buiten de afkapgrens van 25 kilometer genoeg maatregelen te treffen om de totale stikstofuitstoot in Nederland fors terug te brengen. Dat moet vanwege Europese natuurwetgeving.

Opluchting bij minister, bouwsector

De uitspraak is evengoed een belangrijke opsteker voor het kabinet, dat in november de bouwvrijstelling al zag verdwijnen – waarmee stikstofuitstoot in de bouw niet meetelde voor de vergunningaanvraag. Het gevolg was dat de bouw van bijna honderdduizend woningen jarenlang vertraagd wordt. Was rekenmodel Aerius door de afkapgrens onbruikbaar geworden, dan had dit verstrekkende gevolgen kunnen hebben voor de bouw van woningen en de aanleg van wegen en bruggen.

Christianne van der Wal, minister voor Landbouw, Natuur en Visserij (VVD), noemt de uitspraak „goed nieuws” omdat er nu duidelijkheid is over de rekenafstand van 25 kilometer. „Dat wil niet zeggen dat we meteen ook uit de knel zijn”. De minister benadrukt dat „de huidige staat van de natuur” nog steeds weinig speelruimte toelaat voor nieuwe vergunningen: „Het blijft dus van groot belang dat we vaart maken met de aanpak om stikstof omlaag te brengen.”

Wat betreft brancheorganisatie Bouwend Nederland is de uitspraak een „lichtpuntje” in het stikstofdossier en toont die aan „wat wél kan”. „Lopende en nieuwe bouwprojecten hoeven geen vertraging op te lopen”, laat voorzitter Arno Visser in een reactie weten. Volgens Visser moet het kabinet zich nu „volledig richten” op de uitvoering van het stikstofbeleid, zodat er versneld stikstofruimte ontstaat voor „zowel natuurherstel, bouw als economie”.

Met medewerking van Rosa Uijtewaal.