Opgefrist maar toch hyperklassiek: ‘Les Misérables’ toert door Nederland

Van Les Misérables kun je vast een nummer meeneuriën, ook als je zelden in het theater zit. Al was het maar door een van de filmbewerkingen, zoals die met een sterrencast uit 2012. ‘Les Mis’, zoals de musical liefkozend wordt genoemd, is geen vrolijk tussendoortje, maar een standbeeld van een voorstelling. Het is een omvangrijke, statige vertelling naar de roman van Victor Hugo (1862), over mensen die het proberen te rooien aan de zelfkant van de negentiende-eeuwse samenleving, aan de vooravond van een volksopstand.

In de musical, waarvan de invloedrijke Engelse bewerking door producent Cameron Mackintosh in 1985 in première ging, klimt verschoppeling Jean Valjean moeizaam uit de goot. Het verleden blijft hem achtervolgen. Ondertussen rommelt het in gesegregeerd Parijs. Welgestelde burgers wanen zich hoog boven het arme volk, terwijl zij dat uitzichtloze bestaan niet langer pikken. Een groep studenten besluit de wapens op te nemen, beklimt de barricades.

Dit verhaal wordt verteld in een decor dat aan een schilderij van Rembrandt doet denken: veel bruin–tinten, te midden van het schemerduister staat iemand in een lichtbundel, in het donker scholen groepjes samen. In grauwe steegjes broeit verstikkende armoede, als het lichter wordt, gloort (valse) hoop.

En dan is er nog de bekroonde muziek van Claude-Michel Schönberg: composities die van de bühne bulderen met aanzwellende strijkers, trompetgeschal en uitbundige percussie. Naast emotionele solo’s is er bombastische samenzang, zoals bij het beroemde ‘Hoor je ’t zingen op de straat’. Les Misérables is geen musical die kalm over je heen spoelt.

Stevig aangezet

De productie van Mackintosh die nu op tournee gaat door Nederland en Vlaanderen is de opgefriste versie die in 2019 in Londen in première ging. Toch heeft deze Les Misérables in alles een hyperklassieke uitstraling. Ondanks toegevoegde videobeelden op de achterwand blijft het decor wat log en weinig creatief. In regie van het Britse duo Laurence Connor en James Powell is de dramatische speelstijl stevig aangezet. Acteurs vallen aan de lopende band smekend op hun knieën, slaan met grote gebaren op de grond of hun borst. Ook het gedragen taalgebruik, zoals ruim dertig jaar geleden vertaald door Seth Gaaikema voor de eerste Nederlandse Les Misérables, geeft de scènes extra gewicht.

Lees ook deze boekrecensie: Wat de musical weglaat: ‘Les Misérables’ eindelijk helemaal vertaald

Hoewel degelijkheid het sleutelwoord lijkt, is de casting verrassend. Grote rollen worden gespeeld door bekende musicalnamen, maar het zijn niet altijd de zwaargewichten die je verwacht. Gewaagde keuzes pakken goed uit. Zo is Milan van Waardenburg een indrukwekkende Jean Valjean met een vol-diepe stem die over het toneel kan donderen als een onweersbui. Sterk zijn z’n onderonsjes met rivaal Javert, geweldig furieus gespeeld door Freek Bartels. Diens einde is visueel overigens prachtig uitgewerkt – opeens bewijzen de videobeelden hun meerwaarde.

Te midden van alle ellende zorgt dievenkoppel Thénardier voor luchtigheid. Yannick Plugers is een charismatische ‘monsieur’, die zijn doortraptheid behendig afwisselt met humor. Hij vormt een top-duo met Ellen Pieters. Als Fantine valt Channah Hewitt op. Haar stem heeft een betoverende lichtheid, zoals in het ontroerende ‘Mijn droom’, maar is soms te breekbaar in al het Les Mis-geweld. Dan zie je weer: voor subtiliteit is geen ruimte, explosief drama houdt de overhand.

https://youtu.be/r8rE-tDICFY