‘A Small Light’ is een grote serie voor een bescheiden verzetsheld

Het is 1933. In een Amsterdamse nachtclub valt het oog van een jonge vrouw op een man van haar leeftijd, die in een hoekje een boek zit te lezen. Ze vraagt hem mee naar buiten om daar samen wat te drinken. Hij loopt haar achterna, boek in de hand, verbaasd maar gedwee. Even later zitten ze in het donker aan de gracht: zij in haar bloemetjesjurk, hij strak in het pak. „Wat lees je?”, vraagt de vrouw. „Herlees”, verbetert de man. „Gewoon, een beetje Kafka.” „Ah”, zegt de vrouw. Haar blik gaat op oneindig wanneer haar metgezel haar de betekenis van De Gedaanteverwisseling begint uit te leggen („Het is een metafoor natuurlijk”). De pijnlijke stilte die volgt, wordt enkel verbroken door het kletterende plasje dat iemand op de achtergrond tegen een muur pleegt.

Wie de eerste scènes van A Small Light (Disney+) kijkt zonder eerst de omschrijving te lezen, zal niet gauw raden dat de serie het verhaal vertelt van Miep Gies, de secretaresse van Otto Frank die zijn familie hielp onderduiken in het Achterhuis. Zij is de jonge vrouw (Bel Powley) die zo zorgeloos staat te dansen in een nachtclub aan de vooravond van de oorlog. De ongemakkelijke Kafka-liefhebber is niemand minder dan haar – dan nog toekomstige – echtgenoot Jan Gies (Joe Cole). Ook hij was op meerdere manieren actief in het verzet.

Alle zware oorlogsthematiek ten spijt speelt de opbloeiende relatie van het stel, vaak luchtig en humoristisch in beeld gebracht, een belangrijke rol in de serie. Scenarioschrijvers Joan Rater en Tony Phelan (het echtpaar dat samen onder meer meewerkte aan de populaire ziekenhuisdramaserie Grey’s Anatomy) wilden Gies’ verhaal dan ook „zo invoelbaar, vers, grappig en menselijk mogelijk maken”, vertelden ze tijdens een persdag. Samen brachten ze het Amsterdam van de jaren 30 en 40 kleurrijk in beeld. A Small Light is hun passieproject: hun fascinatie voor Gies begon toen ze haar zagen spreken in de documentaire Anne Frank Remembered en groeide verder tijdens een bezoekje aan Amsterdam, een jaar of zes geleden.

Bel Powley als Miep Gies en Liev Schreiber als Otto Frank in de serie ‘A Small Light’.

Foto National Geographic/ Disney/ Dusan Martincek

Menselijke kant

„We waren getroffen door het idee dat Gies een jonge vrouw was toen ze begon te werken voor Otto Frank. Wij hebben een zoon”, zei Rater, „en ik bedacht hoe onervaren hij zou zijn als hij werd gevraagd iemand te helpen onderduiken. Hij is een slimme jongen, maar ook jong. Ik begon me voor te stellen dat Miep ook geen idee had waar ze ‘ja’ op had gezegd. Dat vond ik interessant, gewoon een mens laten zien dat zegt: ‘Natuurlijk, ik ga doen wat goed is.’ Maar dat daarna ook denkt: holy shit, waar ben ik mee bezig?”

Die focus op de „gewoon menselijke” kant van personages die in de hoofden van velen toch tot mythes zijn verworden, zorgt met name in de eerste afleveringen voor een fris perspectief op een verhaal dat al vele malen is verteld. Zowel door het echtpaar Gies als door de familie Frank worden er grapjes en ruzies gemaakt over grote en kleine zaken, omdat dat volgens Rater en Phelan nou eenmaal gebeurt in relaties en gezinnen – óók in oorlogstijd. Zo grapt het pasgetrouwde stel temidden alle angst en spanning meermaals over het feit dat ze door al het drukke verzetswerk geen moment meer zien om samen het bed in te duiken. En wanneer Anne zich mokkend opsluit in haar kamer omdat ze haar kat niet mee mag nemen naar het Achterhuis, is ze even niet het gezicht van de Holocaust, maar gewoon een koppig tienermeisje.

Toch hadden Rater en Phelan nog een andere, grotere ambitie naast het invoelbaar maken van het verhaal van het echtpaar Gies en de familie Frank. Phelan: „Mieps verhaal is ook een manier om een hele nieuwe generatie bekend te maken met het bredere verhaal van het Nederlandse verzet.” Daar wringt wel de schoen, want zo krijgen Miep en Jan Gies soms alsnog een haast mythische status toebedeeld. De schrijvers hebben veel creatieve vrijheid genomen om zo veel mogelijk van de verzetsverhalen die ze kenden in de serie te verwerken. Zo verzonnen ze grotendeels zelf wat Jan Gies’ verzetswerk precies in zou hebben gehouden – zelf wilde hij hier na de oorlog niets over kwijt – en lieten hem overwegen deel te nemen aan de aanslag op het Amsterdamse bevolkingsregister. Wanneer Miep en Jan elkaar midden in een tulpenveld opgelucht in de armen vallen omdat Jan niet bij die aanslag is omgekomen, word je je er als kijker ineens wel erg van bewust dat hier de makers van grote Amerikaanse dramaseries aan het werk zijn geweest. Rater: „We hebben tien jaar meegeschreven aan Grey’s Anatomy. We weten hoe je spanning inbouwt, cliffhangers, een beetje romantiek. Het blijft een show.”

Het roept de vraag op wat het bescheiden echtpaar Gies van de serie zou hebben gevonden. „Ik ben geen held”, zei Miep zelf over wat ze deed in oorlogstijd. „Niemand moet ooit denken dat je speciaal moet zijn om anderen te helpen. Zelfs een gewone secretaresse, een huisvrouw of een tiener kan een klein lichtje aansteken in een donkere kamer.” De uitspraak vormde de inspiratie voor de titel van A Small Light – een serie die, ironisch genoeg, op verschillende plekken wordt aangekondigd als het verhaal over de „heldhaftige Miep Gies”.

https://www.youtube.com/watch?v=nsuk8ThvnpM