Op bezoek bij de Kerstman in Lapland, waar hij big business is

Met een verlegen glimlach op haar gezicht staat Inés Aceituno uit Valencia met haar ouders en haar broer in de rij voor Santa’s office. Ze houdt een brief in haar hand. Een paar Jordans is wat ze het liefst wil.

Als een elfje de deur open zwaait en het gezin welkom heet, is het grote moment daar. Vriendelijk vraagt de Kerstman of het hier op de poolcirkel niet wat te koud voor haar is. En of Inés zich het afgelopen jaar goed heeft gedragen. Ze knikt. Voldaan gaan de Spanjaarden weer naar buiten. De vader van Inés weet wat hem te doen staat. De sportschoenen zullen er vast komen.

Inés Aceituno hoort tot een generatie kinderen voor wie de droom om Santa Claus in zijn eigen omgeving te bezoeken, werkelijkheid is geworden. Net als de Duitse Nill Landwehr; zijn moeder noemt het een „een dure, maar een onvergetelijke eenmalige ervaring”. Ze staat op het punt om na een korte vakantie met man en zoontje vanaf het vliegveld in Rovaniemi terug te keren naar Düsseldorf. Het is nog even wachten tot een nieuw lading warm aangeklede gezinnen met jengelende kinderen het toestel heeft verlaten. Als het een Britse moeder niet lukt haar huilende zoontje stil te krijgen met een waarschuwing voor de Kerstman, dreigt ze met het annuleren van de komende reis naar Disneyland. Dat werkt hoorbaar beter.

Van november tot mei is er van de magische Finse stilte weinig sprake in Rovaniemi. Het is een voortdurend komen en gaan van lijnvluchten naar the official airport of Santa Claus. Ze komen uit alle windrichtingen naar het stadje op de poolcirkel, dat zich sinds 2010 van de Europese Unie The Official Hometown of Santa Claus mag noemen. De mix van gegarandeerde sneeuw, ijzige donkere dagen met noorderlicht en een ontmoeting met de ‘enige echte’ Kerstman heeft een grote aantrekkingskracht op welgestelde toeristen. Voor 2023 wordt gerekend op een recordaantal van bijna 600.000 buitenlandse bezoekers.

De enorme economische impuls heeft ook een keerzijde. Rovaniemi moet ervoor waken dat het niet ten onder gaat aan het succes. Dat de kerstman niet al te veel een melkkoe wordt. De vraag naar accommodatie is deze decembermaand drie keer zo hoog als het aanbod.

En dat stuwt de prijzen op. Voor overnachtingen betaal je in de kerstmaand van 200 euro voor een simpele hotelkamer in Rovaniemi tot meer dan 1.000 euro voor een luxueus verblijf in Santa Claus Village. Een uur lopen met een alpaca kost 55 euro, een knuffel van een husky krijg je voor 15 euro en op de foto met de Kerstman kost 35 euro. En dat bij temperaturen van vijftien tot twintig graden onder nul.

Alles is volgeboekt, overal staan rijen. De verleiding is groot voor de ondernemers om de omzet van 75 miljoen euro naar een nog hoger niveau te brengen. Als ‘directeur ontwikkeling’ van de Santa Claus Cooperation moet Antti Nikander ervoor zorgen dat het businessmodel van de zestig aangesloten bedrijven niet ten koste gaat van de boodschap waar de Kerstman voor staat: ‘zorgen en geven’. „We moeten de normen en waarden van de Kerstman hoog in het vaandel dragen. Het mag hier niet allemaal om geld draaien”, stelt Nikander alias Busy Elf. „Op een gegeven moment is er een grens van het maximale aantal bezoekers bereikt. We willen niet het Venetië van het noorden worden.”

Werkplaats voor ‘Joulupukki’

De recente geschiedenis van Rovaniemi heeft veel weg van een eigentijds kerstverhaal. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog verwoestten de Duitsers bij hun vertrek vrijwel alles. Slechts elf gebouwen bleven behouden. De meeste inwoners, onder wie de familie van Antti Nikander, vertrokken.

Vijf jaar later kwam er hulp uit onverwachte hoek. Eleanor Roosevelt kondigde namens VN-organisatie UNRRA, de voorloper van Unicef, aan dat ze het getroffen gebied wilde bezoeken. De bevolking besloot in allerijl een cottage op de poolcirkel te bouwen waar de voormalige Amerikaanse first lady van de Verenigde Staten op 11 juni 1950 kon worden ontvangen. Roosevelt schonk namens de organisatie 10 miljoen Duitse marken (ruim 5 miljoen euro) en tonnen aan voedsel, kleding, medicijnen en andere materiële zaken.

Na het bezoek werd Rovaniemi een tussenstop voor toeristen, die in de zomermaanden bij de Roosevelt cottage koffie dronken, met rendieren een rondje reden en vanaf de poolcirkel een kaartje naar huis stuurden. Totdat ruim drie decennia later werd besloten de Kerstman er zijn werkplaats te geven. Joulupukki, zoals de Finnen hem noemen, leefde volgens de legende tweehonderd kilometer ten noordwesten van Rovaniemi samen met zijn vrouw en een groep elfen op de Korvatunturi. Deze berg heeft de vorm van een oor, zodat ze kunnen horen of kinderen zich netjes gedroegen.

Vanaf het moment dat Lapland in 1984 door de eigen gouverneur werd bestempeld als ‘Santa Claus Land’ kwam er een groeiende stroom toeristen op gang. Aanvankelijk waren het vooral Britten die vanuit Londen met de Concorde een dagtrip maakten. Dat werden al snel meerdere dagen, waarna besloten werd het Santa Claus Village te bouwen. Inmiddels zijn er drie ‘professionele’ kerstmannen opgeleid. De Kerstman is big business.

Tussen de dennenbomen wanen de gasten zich in een sprookjesachtige omgeving. Vanuit hun kamers, huisjes of glazen iglo’s lopen ze over de knisperende sneeuw langs de knapperende vuurtjes naar het kantoor van de Kerstman, dat van zijn vrouw, de Roosevelt cottage, de baan waar de rendieren klaarstaan om voor 25 euro per persoon een traject van vierhonderd meter af te leggen, of naar het enige postkantoor van Lapland. Op 21 plekken buiten het dorp kunnen toeristen wandelen, vissen of zwemmen in ijswater.

Klimaatneutraal

De directeur ‘ontwikkeling’ gaat voor in een rondje over het park. Al zwaaiend wurmt Nikander zich in zijn elfenpak met rode puntmuts door de menigte. Hij houdt stil bij een muur in het postkantoor vol met bakjes voor verschillende landen. Van Colombia tot Hongarije en van China tot Nieuw-Zeeland. Jaarlijks komen er een half miljoen brieven en kaarten gericht aan de Kerstman binnen. Het officiële adres luidt: ‘Tähtikuja 1, 96930 Arctic Circle, Finland’. Al komen brieven gericht aan ‘Santa Claus, Noordpool’ ook aan.

Nikander wijst op de andere kant van de medaille, die de officiële status van het dorp van de Kerstman met zich meebrengt. „We zien het als morele plicht van Santa Claus om iedereen in zijn eigen taal van een geschreven antwoord te voorzien. Daarvoor hebben we tal van vertalers in dienst en in samenwerking met de lokale universiteit doen we onderzoek naar hoe kinderen in de wereld naar de Kerstman kijken. Het verhaal moet authentiek blijven, maar we willen ook zelf de boodschap van ‘zorgen en geven’ uitstralen.” Zo is Santa Claus op bezoek geweest bij jongens en meisjes in Oekraïne en mochten er deze december tweehonderd zieke of minderbedeelde Britse kinderen gratis komen.

Het is de morele plicht van Santa Claus om iedereen in zijn eigen taal te antwoorden

De groep ondernemers in Rovaniemi gaat in januari om de tafel zitten om een masterplan uit te werken waarbij de balans tussen ‘zorgen, geld verdienen én het beschermen van de natuur’ in de gaten moet worden gehouden. Want ook het klimaat op de poolcirkel verandert. Meer sneeuwval en minder koude winters.

Nikander beseft dat juist het noorden van Finland behalve van de Kerstman ook leeft van de natuur. Het kerstpark wil over twee jaar klimaatneutraal zijn. Zo is er overal ‘groene’ led-verlichting, liggen er zonnepanelen op de hoteldaken en zijn de auto’s en de sneeuwmobielen elektrisch. Er zal wel een oplossing moeten worden gevonden voor de vervuilende kerosine van de vliegtuigen die voortdurend in Rovaniemi landen en opstijgen.

En er zullen nog meer NAVO-gevechtsvliegtuigen en andere -toestellen komen nu Finland lid is geworden van het bondgenootschap. Rovaniemi, dat op 190 kilometer van de Russische grens ligt, is opeens een belangrijke zomerbestemming geworden voor legertroepen: ze kunnen er eindeloos trainen in een gebied waar de zon vrijwel niet ondergaat. De Kerstman heet de militairen graag welkom in zijn gebied waar ze ieder op hun eigen manier een rol vervullen om bij te dragen aan een betere wereld.

Leeslijst Mail de redactie