Ook Malta kent nu mededogen voor zwangere vrouw in doodsnood

Voor een Amerikaanse toeriste kwam het te laat, maar nu gaat toch Malta overstag: als laatste land in Europa wil de eilandengroep het totaalverbod op abortus afschaffen. Maandag diende de regering van premier Robert Abela een wetsvoorstel in dat abortus toestaat als het leven van de moeder gevaar loopt. Omdat zijn Arbeiderspartij een absolute meerderheid in het Maltese parlement heeft, maakt het voorstel grote kans om aangenomen te worden.

De zwangere Amerikaanse Andrea Prudente (38) was in juni van dit jaar met vakantie in Malta toen ze met ernstige bloedingen in het ziekenhuis opgenomen moest worden. De foetus was niet meer te redden, vertelden de artsen haar, maar ook haar eigen leven liep gevaar. Dat was een probleem: abortus is in Malta onder alle omstandigheden verboden. Er staan flinke gevangenisstraffen voor zowel artsen als moeders op het uitvoeren van een abortus, ook al worden die niet in de praktijk gebracht.

Uiteindelijk kon Prudente overgebracht worden naar Mallorca, waar alsnog haar zwangerschap beëindigd werd. Drie maanden later klaagde ze de regering van Malta aan omdat de strenge abortuswet haar mensenrechten zou hebben geschonden.

Verkeerde redenen

Die zaak is nog niet voor de rechter geweest, maar de Maltese regering komt al wel met een versoepeling van het totaalverbod. „Toen de zaak deze zomer speelde, kwam Malta om de verkeerde redenen in de internationale media”, zei premier Robert Abela tegenover het dagblad The Times of Malta.

In het interview benadrukt Abela dat er tot op heden nooit vrouwen gearresteerd zijn of in de gevangenis belandden wegens het afbreken van een zwangerschap. „Als volk, en je mag ons hypocriet noemen, weten we dat er elk jaar vierhonderd abortussen plaatsvinden, maar we kijken allemaal weg.”

Het is een illusie dat ongewenste zwangerschappen voorkomen worden door een abortusverbod

Daphne Latour Expertisecentrum Fiom

Een recente opiniepeiling wees uit dat ruim zes op de tien inwoners van het overwegend katholieke Malta volledig tegen abortus is. Veel vrouwen op de eilanden nemen hun toevlucht tot de abortuspil. Premier Abela zei dat hij met enkele tientallen van hen gesproken had. „Al deze vrouwen vertelden me hetzelfde: dat ze gestigmatiseerd waren en dat geen van hen enige vorm van steun had gevonden.”

Uit onderzoek blijkt dat strenge abortuswetten geen abortussen tegengaan, zegt Daphne Latour, die namens expertisecentrum Fiom keuzevrijheid bij ongewenste zwangerschap bepleit. „Soms neemt dat aantal zelfs toe. Het is een illusie dat ongewenste zwangerschappen voorkomen worden door een abortusverbod. Het effect is dat vrouwen de illegaliteit in gaan, waardoor de ingreep minder veilig wordt.”

Select groepje

Met de versoepeling schaart Malta (ruim een half miljoen inwoners) zich in een select groepje met drie andere Europese landen waar abortus alleen toegestaan is wanneer het leven van de moeder gevaar loopt. Dit is ook het geval in Andorra, Liechtenstein en Vaticaanstad.

In Andorra gingen er stemmen op om die strenge regels te versoepelen, maar dit kwam het katholieke bergstaatje op een waarschuwing van het Vaticaan te staan. Bij legalisering van abortus zou de bisschop van Urgell, het kerkelijke co-staatshoofd van Andorra naast de wereldlijke leider Emmanuel Macron, moeten aftreden. Om deze constitutionele crisis te verhinderen, blijven de Andorrese abortusregels vooralsnog onaangeroerd.

In het grootste deel van Europa, waaronder in Andorra’s buurlanden, Frankrijk en Spanje, worden de abortusregels de laatste jaren versoepeld. In Frankrijk stemde het parlement in februari van dit jaar in met een verruiming van de termijn waarbinnen abortus toegestaan is, van twaalf naar veertien weken. En de Spaanse regering wil toegang tot abortus in openbare ziekenhuizen wettelijk garanderen.

Ook Latour, specialist in beleid rond ongewenste zwangerschap, ziet dat het abortusbeleid in de meeste Europese landen progressiever wordt, zelfs al roert de pro-lifebeweging zich ook steeds heviger. Een stap weg van een totaalverbod, zoals in Malta, vindt ze verheugend, maar Latour benadrukt dat er van keuzevrijheid nog geen sprake is. „Nog altijd kunnen vrouwen in Malta niet zelf bepalen wat bij hen en hun toekomst past. Het zou mooi zijn als ook voor hen het zelfbeschikkingsrecht voorop mag staan.”

Lees ook: Abortusactiviste in Polen: ‘Je weet dat je gevaar loopt in dit werk’

Omgekeerde beweging

In Polen is sprake van de omgekeerde beweging: net als in de Verenigde Staten wordt het recht op abortus daar steeds verder ingeperkt. In 2020 liet de conservatief-nationalistische regeringspartij PiS het politiek gekaapte Constitutioneel Hof de toch al strenge wet nog verder aanscherpen. Het hof oordeelde dat het aborteren van een foetus met een geboorteafwijking ongrondwettelijk is, ook als het kind niet levensvatbaar is.

Sinds die wetswijziging zijn er al twee vrouwen in een Pools ziekenhuis overleden omdat artsen weigerden hun niet levensvatbare kind weg te halen en zij zelf in shock raakten. De artsen zouden vervolging vrezen als ze het leven van de vrouw zouden redden in plaats van het ongeboren kind.

De Maltese regering wil met haar wetswijziging juist voorkomen dat artsen of moeders levensreddende handelingen achterwege laten uit angst voor vervolging. „De keuze is niet of de moeder of de baby het overleeft. De keuze hier is of de moeder en de baby allebei sterven, of dat het leven van de moeder wordt gered”, zei minister Chris Fearne (Volksgezondheid, Arbeiderspartij) vorige week, toen de wetswijziging aangekondigd werd. „We geloven niet dat de vrouw na het doorstaan ​​van deze beproeving kans zou moeten lopen op gevangenisstraf.”