Onderzoek wijst op ‘illegale detentiecentra’ voor migranten in Bulgarije, Hongarije en Kroatië

Bewakers langs de grenzen van de Europese Unie, met name in Bulgarije, Hongarije en Kroatië, gebruiken geheime faciliteiten om systematisch migranten vast te houden voordat ze illegaal worden uitgezet. Dit blijkt uit onderzoek van het journalistieke collectief Lighthouse Reports, in samenwerking met onder meer Le Monde en Der Spiegel. Deskundigen stellen dat deze clandestiene detentiecentra het internationaal recht schenden.

Volgens visueel bewijsmateriaal dat het onderzoekscollectief in de afgelopen elf maanden verzameld heeft, worden vluchtelingen in Bulgarije soms dagen achter elkaar vastgehouden in een verlaten, kooiachtige structuur, mogelijk een niet meer gebruikte hondenkennel. Gevangengezette asielzoekers verklaarden er amper eten of drinken te krijgen.

In Kroatië worden vluchtelingen urenlang vastgehouden in volle en hete busjes. Een Afghaanse vrouw getuigde dat ze met twintig mensen in een achtpersoons busje zat. In Hongarije gaat het onder meer om zeecontainers en een geïsoleerd benzinestation. Ook hier zeiden asielzoekers geen eten en drinken te krijgen. Soms werden ze aangevallen met pepperspray voordat ze weer de Servische grens overgezet werden.

Al deze structuren zijn informeel; ze vallen buiten officiële en wettelijke kaders en er is geen onafhankelijk toezicht op. Lighthouse Reports citeert hoofdarts Liz Bates van de ngo Freedom from Torture, die stelt dat deze behandeling van gedetineerden neerkomt op marteling. „Het wordt gedaan om te straffen, af te schrikken en te intimideren en daarom voldoet het aan de algemeen erkende VN-definitie van foltering”, aldus Bates.

Volgens het onderzoek wordt een deel van de detentiefaciliteiten gefinancierd door de EU. Ook zijn er auto’s met het logo van Frontex, het grensagentschap van de EU, naast de detentiecentra gesignaleerd.

Lees ook: EU wil Frontex grotere rol geven in tegengaan ongewenste migratie via de Balkan

Staande praktijk

Het nieuws van Lighthouse Reports toont opnieuw aan dat illegale pushbacks – het terugsturen van migranten zonder hun te kans te geven om asiel aan te vragen – aan de buitengrenzen van de EU staande praktijk zijn. Eerder deze week bleek al dat een Bulgaarse grenswacht hoogstwaarschijnlijk met scherp geschoten had op een Syrische vluchteling. Vorige week bleek uit een documentaire dat Spaanse en Marokkaanse grenswachten in de exclave Melilla tientallen migranten ernstig mishandeld hadden, waarbij minimaal 23 doden vielen. En ook in Griekenland zijn pushbacks uitvoerig gedocumenteerd. Frontex kwam eerder dit jaar in het nauw door betrokkenheid bij deze illegale praktijk.

De Europese ministers van Binnenlandse Zaken spreken deze donderdag over migratie. Dat gesprek gaat vooral over manieren om migranten buiten te houden, met speciale aandacht voor de westelijke Balkan, en de herverdeling van vluchtelingen over Europa. De rechten van migranten staan niet op de agenda.

Ook deze donderdag stemmen de EU-landen over de toelating van in elk geval Kroatië tot het Schengengebied. De toetreding van de Bulgaren lijkt te stranden op Nederlandse en Oostenrijkse bezwaren. Premier Mark Rutte noemde als bezwaar tegen Bulgaarse toetreding dat migranten hier juist te makkelijk vanuit Turkije de EU kunnen binnenkomen.

De Europese Commissie heeft haar steun voor toetreding van de Balkanlanden uitgesproken en prees Kroatië en Bulgarije in een recent rapport om hun „effectieve structuren” die zouden garanderen dat asielzoekers toegang hebben tot internationale bescherming.

Lees ook: Documentaire wijst op ernstige mishandeling van migranten aan Spaans-Marokkaanse grens

Bureau voor de grondrechten

In een reactie zegt een woordvoerster van Frontex dat de beschuldigingen doorgestuurd zijn aan het Frontex-bureau voor de grondrechten, dat ze zal onderzoeken. „Alle Frontex-functionarissen zijn verplicht om melding te maken van vermoedelijke schendingen van de grondrechten.” Ten aanzien van de praktijken in Bulgarije zegt ze dat Frontex-functionarissen de Bulgaarse grenspolitie bij grensbewakingsactiviteiten ondersteunen, maar niet deelnemen aan het terugsturen van asielzoekers.

Europarlementariër Tineke Strik (GroenLinks) eist dat de Europese Commissie zich verantwoordt voor de „brute pushbacks” aan de buitengrenzen van de Unie. Vooral is ze kritisch op de betrokkenheid van Frontex en op de financiering van de detentiecentra door de EU. „Het feit dat Europees belastinggeld misbruikt wordt om pushbacks uit te voeren geeft wel aan dat de Europese Commissie hier veel te weinig toezicht op houdt.”

Het onderzoekscollectief heeft onder meer beelden gedeeld van de Bulgaarse kooi. Ook heeft het zich gebaseerd op tientallen getuigenverklaringen van asielzoekers en hulpverleners. Het werk van het collectief wordt doorgaans als betrouwbaar gezien.