Omwonenden van Schiphol voelen zich opnieuw in de steek gelaten. ‘Er is veel te veel vliegtuiglawaai voor een gezonde leefomgeving’

Het was een week tussen hoop en teleurstelling voor Sandra de Jong en Jan Boomhouwer, inwoners van het Noord-Hollandse dorp Aalsmeer. En voor veel meer omwonenden van Schiphol.

Maandagavond hoorden zij dat de luchthaven allerlei maatregelen wil nemen om de overlast voor de omgeving te beperken. Voor Sandra de Jong dus, die woont op 2 kilometer van het begin van de Aalsmeerbaan. En voor Jan Boomhouwer, even verderop, op 1,5 kilometer van de baan. Er zijn dagen dat er honderden vliegtuigen over hun beider huizen komen – voor hen een dreigende en ziekmakende file in de lucht.

Minder nachtvluchten, geen privéjets, weg met de lawaaiige toestellen, spiegelde Schiphol voor. Een echo van veel plannen die tien tot vijftien jaar geleden al op tafel lagen. De voorstellen – per november 2025 – zouden vele duizenden omwonenden minder hinder en meer nachtrust moeten bezorgen, zei interim-president-directeur Ruud Sondag van Schiphol maandag.

„De luchthaven lijkt nu toch echt stappen te willen zetten op weg naar een gezondere leefomgeving”, reageerde Jan Boomhouwer. Hij is bestuurslid van Recht op Bescherming tegen Vliegtuighinder (RBV). Deze stichting heeft een rechtszaak aangespannen tegen de staat en Schiphol vanwege de ernstige geluidshinder en slaapverstoring.

Woensdagochtend vervloog die hoop weer.

In het kort geding van KLM en andere luchtvaartmaatschappijen tegen de staat, Schiphol en RBV oordeelde de rechtbank in Haarlem dat het kabinet niet zo maar de capaciteit van de luchthaven kan beperken. Volgens de rechter heeft het kabinet niet de juiste Europese procedures gevolgd om het aantal vliegbewegingen te mogen verlagen. Het gevolg: het aantal starts en landingen voor Schiphol voor seizoen 2023/2024 gaat niet naar 460.000, zoals het kabinet wilde, maar blijft maximaal 500.000.

Het kort geding staat los van de plannen die Schiphol ontvouwde. Maandag ging over de periode vanaf 2025. Woensdag betrof de aangekondigde krimp vanaf november 2023. Luchtvaartmaatschappijen kunnen ook tegen de nachtelijke beperking gaan procederen maar dat is nog onzeker.

„Nu maar hopen dat zij het laten om te proberen ook deze plannen te dwarsbomen”, stelt Jan Boomhouwer. „Er komt nu lawaairuimte vrij door minder nachtvluchten en kleinzakelijk verkeer: wat gaat de luchthaven daarmee doen? Inzetten voor meer verkeer in de randen van de nacht of overdag? Wij zeggen: gewoon inleveren. Er is nog veel te veel vliegtuiglawaai voor een gezonde leefomgeving.”

De inwoners van Aalsmeer voelen zich in de steek gelaten. Opnieuw. Komend jaar gaat de ernstige overlast door en nu op last van de rechter, stelden ze. „Een bijzonder teleurstellende uitkomst”, appt Sandra de Jong woensdagavond. Ze stuurt er een krantenknipsel achteraan: met nieuws van vorige week dat vliegtuigen op Schiphol grote hoeveelheden kankerverwekkende stoffen uitstoten.

Grootste herriemaker

Sandra de Jong (56) maakt zich ernstige zorgen over de impact van het vliegverkeer op haar gezondheid, vertelde ze vorige week zaterdag.

„Er mag best gevlogen worden en een beetje overlast is niet erg”, zegt ze aan tafel in Aalsmeer. „Maar ik vind het bizar dat wij hier wonen – in het supergeïsoleerde huis dat we zelf hebben gebouwd – en dat de kopjes in de kast staan te trillen als er weer een vliegtuig overkomt.”

De Jong woont sinds 1988 in het dorp. Bijna twintig jaar geleden verhuisde ze met haar man en kinderen naar haar huidige, vrijstaande huis in het noordoosten van Aalsmeer.

„In de eerste jaren dat wij hier woonden viel de overlast mee. Maar nu… Het gebruik van de Aalsmeerbaan is de afgelopen jaren praktisch verdubbeld. Er zijn dagen dat hier 350 vliegtuigen overkomen – tussen 7.00 en 23.00 uur. Gelukkig bij deze baan niet ’s nachts, voor mensen die dat meemaken is het nog verschrikkelijker. Er vliegen soms zes toestellen vlak achter elkaar richting de landingsbaan.

„Je kunt er niet aan ontkomen. Dat vind ik heel bedreigend. Ik zou er gek van kunnen worden.” Ze valt even stil, herpakt zich. „Maar dat laat ik niet toe. Het irriteert me wel heel erg. KLM zegt dat hun vloot steeds stiller wordt, maar ik vind ze juist de grootste herriemaker. 10 decibel stiller? Dat merk je niet. Het blijft herrie.”

Slapeloze nachten

Omwonenden van Schiphol kampen al jaren met ernstige geluidshinder en ernstige slaapverstoring. Hoeveel mensen het precies betreft, hangt af van aan wie je het vraagt. Schiphol stelt tienduizenden, omwonenden honderdduizenden. De overlast beperkt zich niet alleen tot nabij gelegen plaatsen als Aalsmeer en Uithoorn. Ook in Castricum, Uitgeest en Heiloo klagen mensen over slaapverstoring.

Die hinder is alleen maar toegenomen, zeggen omwonenden. Het RIVM stelde onlangs dat meer mensen rond luchthavens in Nederland – niet alleen Schiphol – in 2020 last van vliegtuiggeluid hadden dan in 2002. Bij dezelfde hoeveelheid geluid gaven meer mensen aan ernstige hinder en slaapverstoring te ervaren.

„Ik heb nu het meest last van geluid”, zegt Sandra de Jong. „Van de sluipmoordenaar die fijnstof misschien is, heb ik nu nog geen last. Maar als ik straks longkanker heb of iets anders, dan denk ik ‘nou, misschien komt het wel daardoor’.”

Volgens het RIVM is er een directe correlatie tussen de omvang van het vliegverkeer en de mate van hinder en slaapverstoring. Hoe meer vluchten, hoe meer slapeloze nachten. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO stelt dat langdurige blootstelling aan geluid leidt tot een verhoogd risico op onder meer hartaandoeningen en stofwisselingsziekten.

Animositeit in Aalsmeer

„Je wordt gek van de frequentie”, zegt Jan Boomhouwer in de serre van zijn huis in Aalsmeer. Hij woont hier sinds 1983. „De vliegtuigen komen achter elkaar over. Het gaat om forse bakken lawaai, niet zo maar een brommertje door de straat. En dan uren achter elkaar.

Het ergste vindt hij de onvoorspelbaarheid. „Daar word je helemaal gestoord van. Soms zijn het vierhonderd tot vijfhonderd vluchten per dag. Soms nul. Vroeger kende een dag nog pieken en dalen, maar tegenwoordig gebruikt Schiphol de gaten in de dienstregeling om vertragingen in te halen, of voor privéjets.”

Boomhouwer woont pal naast de ‘sloopzone’ in Aalsmeer. Vanwege de vliegveiligheid koopt het rijk er panden op en sloopt die als de bewoners vertrekken.

Natuurlijk heeft hij zijn huis geïsoleerd, zegt Boomhouwer. „Met hr+++-glas. Je hoort binnen geen vogeltje meer. Maar ’s zomers wil je ook wel eens naar buiten. Een tuinfeestje voor vrienden of familie ga ik niet organiseren. Tot op zekere hoogte schaam je je voor de situatie. De helft van de tijd moet je de vraag beantwoorden: waarom woon je hier eigenlijk nog?”

Boomhouwer zegt dat hij „geen gedesillusioneerde Aalsmeerder” is. Hij heeft zich juist vastgebeten in alle wetten en regels rond de luchthaven. Geduldig geeft hij uitleg over luchthavenverkeersbesluiten, zichtlimieten, geluidscontouren. preferente banen.

Al jarenlang voert hij strijd tegen de vliegoverlast. Begin jaren negentig begon hij de vereniging Geen Uitbreiding Vliegveld Schiphol (GEUS). „Het was destijds nog not done om tegen het vliegveld te zijn; dat gaf nogal wat animositeit in het dorp.” Hij is voorzitter van de vereniging Behoud Woongenot Aalsmeerbaan (BWA) en bestuurslid van de RBV. De stichting staat op 4 juli tegenover de staat om een einde te maken aan de geluidsoverlast.

„Wij zeggen: er is maar één maatregel die de hinder beperkt. En dat is minder vliegen. De rest is flauwekul. Je moet mensen beschermen, ongeacht hun postcode. Het moet niet uitmaken of je bij een primaire of secundaire baan woont.”

Boomhouwer doelt op de afspraken die Schiphol met de omgeving heeft gemaakt om de hinder te spreiden. Primaire banen zijn de Polderbaan en de Kaagbaan; die moet Schiphol het meest gebruiken want de vliegroutes lopen meer over landelijk gebied en geven minder hinder.

De Aalsmeerbaan is secundair. Maar, zegt Boomhouwer, dat maakt weinig uit zodra het vliegverkeer wordt omgeleid bij slecht weer of grote drukte. „Dan verdubbelt plots het vliegverkeer over ons huis.”

In de steek gelaten

Sandra de Jong vertelt over de „mini-tsunami’s” die ze regelmatig meemaakt in haar tuin. „Dat zijn luchtgolven. ‘Pfiew, pfiew, pfiew’, hoor je dan, en dan vallen de tuinstoelen om. Naweeën van een vliegtuig. Heel beangstigend. Buiten is alles ook vies van de uitlaatgassen. En het stinkt ook regelmatig naar kerosine.”

Ze zegt dat ze moedeloos wordt van de situatie. Klagen doet ze niet meer, daar wordt toch niks mee gedaan. „Veel mensen zijn het vertrouwen kwijt. Ik ook. Je kunt klagen wat je wilt, maar in de luchtvaart doen ze toch wat ze zelf willen.”

De Jong: „Ik vind het een heel naar idee dat het belang van Schiphol prevaleert boven het belang van de omwonenden. Het economisch belang wordt nog steeds belangrijker gevonden dan het welzijn van de mensen. De regering moet ingrijpen, maar dat gebeurt niet. Ik voel me heel erg in de steek gelaten.”

Dan had je hier maar niet moeten gaan wonen. Sandra de Jong hoort het vaak. „Ik zou best weg willen, hoor, maar we hebben hier een prachtig huis. Op een mooi stekkie. En ga het maar eens verkopen. Daarbij gooit Schiphol ook wel weer roet in het eten.” Ze kan er niet over uit de gemeente opnieuw de WOZ-waarde van haar huis heeft verhoogd.

Geen prijsvechter meer

Schiphol zou niet langer de prijsvechter onder de Europese luchthavens moeten zijn, stelde minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) vorig jaar in de Tweede Kamer. Met alle uitwassen vandien.

Schiphol-directeur Sondag, sinds 1 november in functie, herhaalt dat regelmatig in zoveel woorden. Woensdag bijvoorbeeld tijdens een rondetafelgesprek in de Kamer over de arbeidsomstandigheden van koffersjouwers en platformwerkers. Volgens Sondag betalen luchtvaartmaatschappijen in Amsterdam 34 euro per passagier voor de afhandeling. Dat is weinig. In Londen kost dat een maatschappij circa 100 euro per passagier, aldus Sondag.

Boomhouwer en De Jong putten enige hoop uit dergelijke woorden. En uit de opkomst van een maatschappelijk gevoel als ‘vliegschaamte’. Vliegen blijft echter veel te goedkoop, vindt De Jong. En dat leidt tot veel overlast.

„Ik ben echt niet anti-vliegen”, zegt ze. „Maar ik vind dat al die pleziervluchtjes best wat minder kunnen. Maak gewoon die tickets duurder. Voor 30 euro naar Londen? Als je 250 euro moet betalen doe je dat maar één keer per jaar.”

Ook al puilden Schiphols vertrekhallen vorige zomer uit en wordt voor de meivakantie opnieuw drukte verwacht, Jan Boomhouwer ziet een omslag in de maatschappij ten aanzien van vliegen. „In de dertig jaar dat ik mij bezighoudt met de luchtvaart is het niet eerder zo kansrijk geweest om het schip van groei te keren.”

Sandra de Jong hekelt de overname van boerderijen en hun stikstofruimte door Schiphol. Zo wil de luchthaven een natuurvergunning krijgen. „Iedereen doet zijn best zorgvuldig om te gaan met het klimaat. Korter douchen, zoveel mogelijk op de fiets. Ik fiets ook naar mijn werk in Amstelveen. Maar dan denk ik: ‘Waar doe ik het voor?’ Boven mijn hoofd wordt er zoveel uitgestoten… We moeten minder stikstof produceren – ‘Stop de boer!’ – en dan gaat Schiphol daar gewoon overheen?! Ik vind dat echt bedrog.”