Oekraïne krijgt die westerse tanks wel, maar pas als er transatlantische overeenstemming is

Het gaat met kleine stapjes, veel te klein naar de zin van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Maar de Europese bondgenoten maken zich langzaam op voor de levering van moderne westerse gevechtstanks aan Oekraïne.

Woensdag maakten de regeringen van Polen en het Verenigd Koninkrijk bekend dat zij tanks willen sturen die de Oekraïense strijdkrachten meer slagkracht moeten geven in hun strijd tegen de Russische troepen op hun grondgebied. Bij de Britten gaat het om een aantal Challenger 2-tanks, van eigen bodem, en bij de Polen om de Leopard 2-tank, van Duitse makelij.

Die tanks zijn volgens Oekraïne hard nodig; president Zelensky smeekt zijn bondgenoten er al maanden om. Na de succesvolle tegenoffensieven in de tweede helft van 2022 slagen de Oekraïners er sinds november nauwelijks meer in om bressen te slaan in de Russische verdedigingslinies. Ook leven er in Oekraïne grote zorgen over een mogelijk nieuw Russisch offensief in het voorjaar.

De westerse bondgenoten zien ook wel in dat de oorlog wat betreft de militaire steun aan Oekraïne op een kruispunt is gekomen. Vorige week besloten Frankrijk, de Verenigde Staten en Duitsland tot de levering van tientallen infanteriegevechtsvoertuigen aan Oekraïne. Maar het sturen van westerse tanks is tot nu toe een rode lijn geweest die de bondgenoten niet hebben willen overschrijden, vooral uit bezorgdheid over een eventuele escalatie van de oorlog naar NAVO-grondgebied.

Lees ook: Oekraïne krijgt opnieuw zwaardere wapens, maar nog steeds geen echte tanks

Tot nu toe leverden alleen Polen en Tsjechië tanks aan Oekraïne, maar daarbij ging het om oudere voertuigen uit het vroegere Sovjetarsenaal. Eind vorig jaar zei commandant Valeri Zaloezjny van de Oekraïense strijdkrachten dat zijn leger driehonderd tanks nodig heeft om de Russische troepen in Oekraïne te verslaan.

Het meest voor de hand liggend is de levering van Leopard 2-tanks. Die worden gezien als superieur aan de Russische tanks, onder meer vanwege hun bereik – op diesel – van 340 kilometer. Volgens het Nederlandse ministerie van Defensie, dat achttien Leopards least van Duitsland, kan de bijna elf meter lange tank met grote precisie vijandelijke pantservoertuigen bestrijden, tot op ruim vier kilometer afstand. Op de openbare weg haalt de Leopard, die al rijdend kan vuren, een topsnelheid van 68 kilometer per uur. Het belangrijkste voordeel: er rijden al zo’n tweeduizend Leopards in Europa.

Irritatie

Daarom kijken Oekraïne en zijn westerse bondgenoten indringend naar de Duitse bondskanselier Olaf Scholz. Omdat de Leopards van Duitse origine zijn (ontwikkeld door de firma Krauss-Maffei Wegmann), moet Duitsland ook toestemming geven voor de export van Leopards uit andere landen naar Oekraïne. Maar Scholz wil niet als enige zijn handtekening onder de levering van tanks hebben staan – omdat Duitsland sinds de Tweede Wereldoorlog huiverig is voor een zogenoemde Alleingang en omdat het geen agressor wil zijn in de ogen van Vladimir Poetin. Het Duitse oorlogstrauma wortelt diep.

Een rationeler Duits argument voor een brede internationale coalitie is dat op die manier behalve de levering ook de training voor de bediening van de tanks en het onderhoud efficiënt kunnen worden gecoördineerd. Dat begrijpt Polen ook heel goed. Voor de draaiende camera’s in Lviv bood de Poolse president Andrzej Duda woensdag zijn Oekraïense ambtgenoot Zelensky weliswaar een stuk of veertien Leopards aan, maar hij deed dat wel op voorwaarde van internationale afstemming – die nog niet is bereikt.

Het sturen van westerse tanks is tot nu toe een rode lijn geweest die de bondgenoten niet hebben willen overschrijden

Duitsland wil behalve met andere Europese landen die over Leopards beschikken ook optrekken met de Verenigde Staten, zei Scholz maandag in Berlijn. De Amerikanen vinden levering van hun eigen M1 Abrams-tanks echter niet ideaal, omdat ze veel onderhoud, training en brandstof vergen, klinkt het vanuit Washington. Oekraïne zou het Pentagon hebben voorgesteld om ten minste een paar Abrams-tanks te leveren, om Berlijn tegemoet te komen (lees: onder druk te zetten). Maar de VS willen, net als Duitsland, natuurlijk ook niet het risico lopen dat hun hoogwaardige technologie voor niets in Russische handen valt.

Lees ook: Duitsland was dertig jaar lang vredesdronken

Op 20 januari staan de tanks hoog op de agenda van de internationale bijeenkomst op de Amerikaanse basis in het Duitse stadje Ramstein. Als de levering van tanks dan niet al is aangekondigd. NAVO- en EU-lidstaten onderzoeken hoeveel tanks elk land zou kunnen missen, verklapte de Zweedse premier Ulf Kristersson woensdag aan journalisten. Dat wordt schrapen en puzzelen, want door de defensiebezuinigingen van de laatste jaren zijn gevechtstanks bepaald niet overcompleet.

Desalniettemin riep coalitiepartij FDP de Duitse regering alvast op om te beginnen met het trainen van Oekraïense militairen met de Leopard 2. Ook de Groenen, de andere coalitiepartner van Scholz’ SPD, pleiten al maanden voor levering van Leopards aan Oekraïne. Wapenfabrikant Krauss-Maffei Wegmann bood Kiev afgelopen april al honderd Leopard 2-tanks aan, hetgeen werd tegengehouden door Scholz. Finse politici begonnen onlangs een campagne op sociale media (#FreeTheLeopards), om druk te zetten op de Duitse kanselier. Zijn behoedzaamheid als het gaat om wapenleveranties leidde in binnen- en buitenland al eerder tot onbegrip en irritatie.

Scholz verweerde zich maandag tegen alle kritiek door te benadrukken dat Berlijn – samen met Londen en na Washington – een van de belangrijkste wapenleveranciers voor Oekraïne is en dat voornemens is te blijven. Maar de paradox is: hoe meer druk er publiekelijk op Scholz word uitgeoefend, des te moeilijker het voor hem is om toestemming te geven voor de tankleveringen. Scholz wil niet in zijn eentje in de schijnwerpers staan. De pleitbezorgers voor tanks kunnen hun pijlen beter ook even richten op de Amerikaanse president Joe Biden. Of op de Franse president Emmanuel Macron, die ook nog niet inging op het verzoek uit Kiev om levering van Franse Leclerc-gevechtstanks.