Na een impasse van bijna twee jaar lijkt Noord-Ierland vanaf komend weekend weer bestuurd te kunnen worden. Een woensdag gepresenteerde overeenkomst met de Britse regering moet de zorgen wegnemen die de pro-Britse Democratische Unionistische Partij (DUP) uit Noord-Ierland had over het vrije verkeer van goederen tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk na de Brexit. De deal maakt de weg vrij voor het aantreden van een eerste premier namens Sinn Féin, de partij die een verenigd Ierland nastreeft.
De zorgen waren ontstaan door de de facto instelling van een douanegrens in de Ierse Zee na het vertrek van het VK uit de Europese Unie en de invoering van controles op handelswaar. De open grens tussen EU-lidstaat Ierland en Noord-Ierland is de enige plek waar het VK op land aan de Europese interne markt raakt. Maar de door de regering in Londen met de EU gemaakte afspraken zouden Noord-Ierland op grotere afstand van de rest van het VK hebben gezet en zo de positie van ‘de provincie’ in het VK ondermijnen, vond de DUP. In februari 2022 stapte de DUP, die zelf vóór Brexit was, daarom uit de regering.
Met de enkele maanden later van Sinn Féin verloren verkiezingen hadden de unionisten een extra reden om het aantreden van een nieuw bestuur voor Noord-Ierland nog wat langer te traineren. De DUP was daarvoor nodig omdat in 1998 als deel van de Goede Vrijdag-akkoorden was afgesproken dat unionisten en nationalisten de macht in Belfast permanent zouden delen. Ook versoepelingen in de douaneafspraken die nu bijna een jaar geleden door de Britse premier Rishi Sunak en EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen als „doorbraak” werden gepresenteerd, het zogenoemde Windsor Framework, brachten de partij niet in beweging.
Staking
Dat gebeurde wel na een massale staking op 18 januari in Noord-Ierland. DUP-leider Jeffrey Donaldson stond onder zware druk om alsnog een deal te sluiten. Veel publieke voorzieningen zijn de laatste tijd door een gebrek aan middelen in de problemen gekomen; vooral de gezondheidszorg is er slecht aan toe. Voor een nieuwe regering in Noord-Ierland ligt in Londen zo’n 3,3 miljard pond (3,8 miljard euro) klaar. In de nacht van maandag op dinsdag slaagde Donaldson erin om de deal er bij de DUP-top doorheen te krijgen.
Zichtbaar opgelucht liet hij dinsdagochtend weten dat er „geen controles” van handelswaar uit de rest van het VK voor Noord-Ierland komen en dat „geen papierwerk bij de douane” meer nodig zal zijn. Dit is „het beste wat we konden krijgen”, zei Donaldson woensdagmiddag. Volgens hem is de „grens in de Ierse Zee” nu „verwijderd”.
Een deel van zijn partij blijft echter moeite houden met het feit dat vanwege de open grenzen voor sommige goederen in Noord-Ierland EU-wetgeving blijft gelden. Volgens de Financial Times is door Londen niet overlegd met de Europese Commissie over aanpassing van de Windsor-afspraken.
Als het parlement donderdag instemt met de deal, kan volgens vertegenwoordigers van de DUP en Sinn Féin snel een nieuw Noord-Iers bestuur geïnstalleerd worden. De verwachting is dat Michelle O’Neill, die tot februari 2022 vicepremier was, dan premier wordt. Dit verleidde de voorvrouw van de Ierse tak van Sinn Féin, Mary Lou McDonald, woensdagmiddag tot de reactie dat „Ierse eenheid” nu „binnen handbereik” is.
Lees ook Noord-Ieren willen een regering – en de miljarden uit Londen die daarbij horen
