Nog gauw zoeken naar bewijs van fraude voordat het puin in Antakya wordt geruimd

De advocaten hebben een kamp opgezet naast het gerechtsgebouw van Antakya. Op een omheind grasveld staan tenten en mobiele toiletten. Hulpverleners lopen af en aan met water, voedsel en andere benodigdheden. De advocaten uit de regio krijgen hulp van collega’s uit andere delen van Turkije. Een van hen is Sibel Suiçmez, voorzitter van de Orde van Advocaten in Trabzon, een stad aan de Zwarte Zee. „Het is belangrijk om hier te zijn en mensen te helpen hun recht te halen”, zegt Suiçmez, een vrouw met lang, grijs haar die volledig in het zwart is gekleed.

Hoe corruptie de schade van de aardbeving in Turkije vergrootte

De regering zit ook niet stil: 299 mensen zijn inmiddels opgepakt vanwege hun betrokkenheid bij ingestorte gebouwen, onder wie 104 aannemers en 162 opzichters. Het ministerie van Justitie heeft in totaal 1.325 verdachten aangemerkt, van wie een deel nog voortvluchtig is. Het ministerie heeft in de tien getroffen provincies speciale onderzoeksbureaus voor aardbevingsmisdaden opgericht, waar aanklagers maar één taak hebben: het identificeren van de aannemers, ingenieurs en inspecteurs van verwoeste gebouwen.

Maar lokale politici en overheidsfunctionarissen lijken vooralsnog de dans te ontspringen. De AKP van president Erdogan heeft nauwe banden met de bouwsector, zowel op lokaal als op landelijk niveau, wat invloed kan hebben op de bereidwilligheid om de schuldigen te vervolgen. „De regering is op zoek naar een zondebok omdat er verkiezingen aankomen”, meent Duran. „En de aannemers zijn een mooie bliksemafleider. Maar de autoriteiten dragen zelf ook schuld, want zij gaven vergunningen af en pasten bestemmingsplannen aan. En zij kondigden een amnestie af voor illegale panden.”

Bouwamnestie

Duran doelt op de ‘bouwamnestie’ die de regering de afgelopen decennia geregeld verleende, meestal in aanloop naar verkiezingen. Dit is een vrijstelling voor gebouwen die niet zijn gebouwd volgens de voorschriften – tegen betaling van een vergoeding. De laatste was in 2018. Tijdens de campagne voor de lokale verkiezingen in 2019 prees Erdogan deze amnestie. „We hebben de problemen van 205.000 inwoners van Hatay opgelost”, zei hij. Critici waarschuwen al jaren dat deze amnestieregelingen bij een grote aardbeving een ramp zouden veroorzaken.

Het wantrouwen van de advocaten werd vergroot door het besluit om het provinciale kantoor van het ministerie van Milieu, Urbanisatie en Klimaatverandering te slopen. De gebouwen in Antakya, die belangrijke documenten bevatten met betrekking tot bestemmingsplannen en bouwvergunningen, waren door de aardbeving zwaar gehavend, maar stonden deels nog overeind. Desondanks stuurde de gouverneur van de provincie Hatay enkele dagen na de aardbeving graafmachines naar het kantoor om het te slopen. Advocaten uit Ankara en Istanbul konden dit ternauwernood voorkomen.

Het omstreden besluit kwam naar buiten dankzij Bedia Büyükgebiz, een jonge advocate uit Ankara, die een video van de situatie bij het gebouw deelde op Twitter. Tussen het puin en het gehavende kantoormeubilair zijn duizenden roze mappen en documenten te zien. Daarnaast staat een ronkende bulldozer. „Kan iemand me vertellen waarom besloten is om een gelijkvloers overheidskantoor te slopen terwijl hier honderden verwoeste gebouwen zijn met instortingsgevaar!”, zegt Büyükgebiz in de video. Die leidde tot zo veel negatieve reacties, dat de sloop van het pand werd gestaakt.

Het ministerie zei dat tot de sloop was besloten omdat van alle documenten digitale versies voor handen zijn. Maar Büyükgebiz vond die verklaring niet overtuigend. Want toen ze met de sloop begonnen, waren de reddingswerkzaamheden nog in volle gang. „Waarom hadden ze zo’n haast? Dit zijn allemaal documenten met natte handtekeningen, die deel zullen uitmaken van strafdossiers, schadevergoedingszaken, en deskundigenrapporten. Ze hadden naar een veilige plek moeten worden gebracht voordat tot sloop werd overgegaan. Dat is wat de wet voorschrijft. Daarom hadden we het vermoeden dat ze bewijsmateriaal probeerden te verduisteren.”

Alle documenten zijn gered

Nadat Büyükgebiz haar video op Twitter had gezet en de sloop van het gebouw was gestaakt, kwamen er aanklagers om de documenten te verzamelen. Omdat er regen was voorspeld, besloten ze om het puin met de documenten naar een andere plek te vervoeren, waar het zou worden uitgezocht. De aanklagers gingen ook de vleugel van het gebouw binnen die niet was ingestort, want daar lagen ook veel documenten en die verkeerden in een betere staat. Collega’s van Büyükgebiz hebben dagenlang bij het pand gebivakkeerd om toe te zien op een goede afloop. „Uiteindelijk zijn alle documenten gered”, zegt Büyükgebiz.

Lees ook dit profiel van de Turkse rockster Haluk Levent: zijn vrijwilligersorganisatie staat op waar de Turkse staat faalt

Haar collega Duran uit Hatay weet hoe belangrijk die documenten zijn. Hij heeft in het verleden veel processen aangespannen tegen aannemers, bijvoorbeeld omdat ze het bestemmingsplan hadden geschonden.

„Tijdens het proces bewees ik dat ze in overtreding waren”, zegt Duran. „En vaak werden ze ook veroordeeld. Maar dan kregen ze slechts een boete. Een lachwekkend bedrag. Als ze die boete hadden betaald dan gingen ze gewoon weer over tot de orde van de dag. En het gebouw bleef vaak staan omdat geen enkel bedrijf zich inschreef voor de aanbesteding voor de sloop. Er is geen gerechtigheid in Turkije. Zo lang je maar betaalt, kun je alles voor elkaar krijgen.”

Toch verwacht Duran dat de toekomstige rechtszaken een andere uitkomst zullen hebben. Want de publieke woede tegen de aannemers is groot. „En we hebben veel bewijsmateriaal verzameld”, zegt hij. „Neem het Rönesans, een luxueus appartementencomplex in Antakya. Het was pas tien jaar oud, toch is het als een kaartenhuis ingestort. De aannemers zijn opgepakt. Zij zullen dit keer niet wegkomen met een kleine boete, want er zijn honderden mensen begraven onder het Rönesans. En we zullen niet rusten totdat ook de verantwoordelijke overheidsfunctionarissen hun straf hebben gekregen.”