Een kantoor om binnen te vallen was er niet voor de Guardia di Finanza. Netflix bestond in Italië eind 2019 uit niet meer dan kabeltjes en driehonderd servers in datacentra om series en films in een oogwenk bij de Italiaanse abonnees te kunnen krijgen. Nulletjes en ééntjes, zeg maar. Maar ook dat is economische activiteit, stelde de Italiaanse fiscale opsporingdienst vier jaar geleden vast. Dus waarom was er geen belasting betaald?
De Milanese aanklager richtte zich tot het Netflix-kantoor in Amsterdam, waar de Italiaanse inkomsten terechtkwamen. Het bedrijf zegde daarop toe belasting te betalen over de activiteiten sinds het in Italië actief werd, in oktober 2015. Van opzet was geen sprake, concludeerde de aanklager, hooguit nalatigheid. Netflix en de fiscus kwamen in 2022 een betaling van 55,8 miljoen euro overeen, waarvan 20 miljoen boete en rente. Volgens een betrokkene bij het onderzoek, die anoniem wil blijven, stelde de streamingdienst zich meegaand op. „Dat is weleens anders bij grote techbedrijven.”
‘Profit muscle’
Netflix kon het bedrag best missen. De afgelopen 25 jaar ontpopte de streamingdienst zich als hét succesverhaal in de amusementsector. Het begon in 1997 als postorderbedrijf in dvd’s, en bracht daarna de moderne streamingvideomarkt tot ontwikkeling in de VS en later de rest van de wereld. Inmiddels is de „profit muscle” opgepompt, legde financieel directeur Spencer Neumann afgelopen oktober uit bij de presentatie van de derdekwartaalcijfers. Voor de winstgevendheid is „een plafond nog lang niet in zicht”.
Dinsdagavond (Nederlandse tijd) maakt Netflix zijn jaarcijfers bekend. Verwacht wordt dat in 2023 een recordwinst is behaald. Tussen 2017 en 2022 groeide de omzet van 11,7 miljard naar 31,5 miljard dollar (volgens huidige koers bijna 29 miljard euro). Dat is meer dan tweeënhalf keer zoveel. Het bedrijfsresultaat steeg liefst zevenmaal sneller: van 838 miljoen naar 6,2 miljard dollar in piekjaar 2021. Nadat dit resultaat in 2022 9 procent lager was uitgevallen, besloot Netflix onbetaald gebruik aan te pakken en prijzen te verhogen.
De miljardenwinsten waarop aandeelhouders zich verheugen, ontstaan niet alleen doordat ruim een kwart miljard mensen wereldwijd een abonnement bij de marktleider hebben. Ook een scherp fiscaal beleid draagt eraan bij. Sinds de winst in 2017 explodeerde, wist Netflix de winstbelasting onder 15 procent te houden, wat internationaal geldt als het minimumtarief. Bij die tax planning speelde het Amsterdamse kantoor jarenlang een sleutelrol. NRC bekeek met behulp van jaarverslagen, andere documenten en gesprekken met experts hoe Netflix dat deed.
Het bedrijf is daarover zeer terughoudend. Op vragen over afspraken met de Nederlandse Belastingdienst, zie inzet, „kiezen we ervoor niet te reageren”.
Zoals veel digitale bedrijven zonder tastbaar product bepaalt Netflix deels zelf in welk land het winstbelasting betaalt. Dat kan door slim met geld te schuiven. Winst in een land met een ‘dure’ fiscus is tot op zekere hoogte te drukken door een dochterbedrijf hoge vergoedingen te laten betalen aan een zuster in een milder belastingklimaat. Daarmee schuif je winst naar een (regionaal) hoofdkantoor of offshore-belastingparadijs. Digitale bedrijven kunnen zich ook op een markt begeven, zoals Netflix in Italië, zonder fysieke presentie. Dan bestaat er ook geen belastingplicht over de opbrengst. Zo heeft het streamingbedrijf dat jaren gedaan.
Beter betalen
Maar dat was buiten de Italianen gerekend. Het vergde enige lenigheid van de belastingautoriteit om servers in datacentra te beschouwen als zogeheten ‘nexus’ van bedrijfsactiviteit, wat een belastingplicht met zich meebrengt. Waar een belastinggeschil gewoonlijk op te lossen valt met de fiscus, zetten de Italianen ook een aanklager op de zaak. Netflix koos ervoor de lieve vrede te bewaren, zeggen twee bronnen met kennis van de bedrijfsvoering in het Amsterdamse kantoor. Beter gewoon je aanslag plus boete betalen, zoals Netflix deed, dan een langdurig juridisch gevecht.
Niet alleen in Italië was ergernis over Netflix. Omdat het concern tot 2019 wereldwijd nog nauwelijks winstbelasting betaalde, lag het geregeld onder vuur van critici. Het mag dan niet verboden zijn gebruik te maken van routes om winstbelasting te beperken, maar menig criticus vindt dit laakbaar. De Fair Tax Foundation, een internationale organisatie die belastingontwijking aan de kaak stelt, schaarde het bedrijf uit Los Gatos (Californië) begin 2020 bij de Silicon Six. Niet zo groot als de vijf techbedrijven Amazon, Apple, Facebook, Google of Microsoft, maar met een even gebrekkige belastingmoraal. Het Britse Tax Watch UK onthulde begin 2020 het bestaan van een Netflix-vestiging op de Kaaiman-eilanden waar het bedrijf via Nederland winst onbelast kon onderbrengen. Net als veel andere multinationals sluisde Netflix inkomsten van buitenlandse dochters naar dit belastingparadijs.
Die vestiging op de Kaaiman-eilanden was toen overigens net opgedoekt. Eerder al, in 2018, maakte een ‘inkeerregeling’ onder president Trump het lucratiever voor Amerikaanse multinationals om buitenlandse winsten naar de VS te halen. Vanaf dat jaar werd Netflix’ intellectuele eigendom – serie- en filmcatalogus, algoritme, interface, merknaam – vrijwel volledig in de VS ondergebracht. Daarmee nam ook het belang van het Amsterdamse Netflix-kantoor voor fiscale trucs af.
Eén land lukt het wel om Netflix flink te belasten: Brazilië
In Amsterdam huist sinds 2014 het belangrijke internationale dochterbedrijf Netflix International BV. Eerst aan de Stadhouderskade, nu aan de Karperstraat. De ruimtes zijn vernoemd naar bekroonde series; de grote ovale vergaderzaal heet The Crown. Bij die grandeur paste een officiële opening door prins Constantijn, afgelopen maart. Ook Netflix-oprichter Reed Hastings was er. Premier Mark Rutte sprak er diezelfde maand met medewerkers „over het belang van Nederland voor het bedrijf”, zo twitterde hij. Netflix biedt in Amsterdam werk aan ruim vijfhonderd mensen. En het bedrijf draagt, tegen het Nederlandse tarief van tegenwoordig 25,8 procent, vele tientallen miljoenen per jaar aan winstbelasting af. Al is op basis van openbare jaarverslagen niet te zeggen om hoeveel het precies gaat.
Netflix International BV heeft van Netflix Inc. in de VS een licentie om films en series – de Netflix-catalogus – te distribueren in markten buiten de VS. Aanvankelijk was dat voor vrijwel de hele niet-Amerikaanse wereld. Zelfs klanten in Australië en sommige Zuid-Amerikaanse landen betaalden hun facturen aan deze bv. Ook rekenden grote regionale kantoren in Singapore (Maleisië) en São Paulo (Brazilië) distributievergoedingen aan Nederland, voor ze hun klanten daar toegang konden geven tot Netflix. Maar inmiddels rekenen vrijwel uitsluitend nog landen in Europa, Midden-Oosten en Afrika af met ‘Amsterdam’. Daarvoor zijn een aantal wijzingingen in Netflix’ bedrijfsstructuur doorgevoerd.
‘Winstjes’
Ook binnen Europa heeft Netflix zich opnieuw georganiseerd. Dat was om tegemoet te komen aan de kritiek dat het geen of amper winstbelasting betaalt in markten waar het veel omzet haalt. De omzet van enkele grote markten wordt niet meer direct naar Nederland overgemaakt, zoals voorheen. De facturen voor abonnees in Frankrijk, Italië, Spanje, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld komen nu niet meer van de Nederlandse bv, maar van een lokale entiteit. Gevolg is dat deze Netflix-dochters in deze landen nu ook winstbelasting afdragen over het lokale bedrijfsresultaat.
Maar uit jaarverslagen blijkt dat dit ‘winstjes’ zijn. In het Verenigd Koninkrijk (omzet omgerekend 1,8 miljard euro), Frankrijk (1,3 miljard), Italië (600 miljoen) en Australië (omgerekend 600 miljoen euro) boekte Netflix in 2022 winsten van rond de 2 procent van de omzet. Door de hoge distributiekosten die deze lokale filialen betalen om de series en films te streamen, vloeit de opbrengst alsnog grotendeels naar Nederland, en daarna door naar de VS. Zo kan het dat Italië maar 3 miljoen euro aan winstbelasting van Netflix opstreek over 2022. Veel minder dus dan de belastingdienst over de periode 2015-2019 van het bedrijf ontving in de schikking.
De lage winstmarges die Netflix buiten de VS noteert, zijn Europarlementariër Paul Tang (PvdA) een doorn in het oog. Hij vindt dat winst op producten en diensten voor Europese consumenten vooral door fiscale autoriteiten in EU-landen belast moet worden. „Dat gebeurt bij Netflix in de verste verte niet”, zegt Tang, tevens voorzitter van de subcommissie Fiscale Zaken in het Europees Parlement. Ondanks de stijging van de nettowinst van het concern naar 16 procent, blijven beloning van lokale filialen, zoals die in Europa, steken op hooguit enkele procenten van de (lokale) omzet.
Big Tech
Kan dat ook evenwichtiger? Meer naar de markten waarop bedrijven actief zijn, minder naar waar zo’n multinational toevallig zijn intellectuele eigendom heeft ondergebracht? De 38 landen die in de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) sociaal en economisch beleid bespreken, ijveren al jaren voor ‘eerlijker’ belasting van multinationals – in het bijzonder Big Tech. De organisatie publiceerde hiervoor afgelopen najaar een uitgewerkt voorstel om te voorkomen dat landen op eigen houtje heffingen optuigen voor digitale bedrijven.
De OESO wil dat multinationals met meer dan 20 miljard dollar omzet en meer dan 10 procent winstpercentage, zoals Netflix, belasting gaan betalen in alle landen waar ze actief zijn. Alles boven die 10 procent moet opgedeeld worden en lokaal bij belastingdiensten worden aangegeven. Volgens tegenstanders is dit een administratieve monsterklus. De vraag is ook of het Amerikaanse Congres ermee instemt. Dat is cruciaal, omdat die ‘eerlijker’ belasting vooral Amerikaanse techbedrijven gaat treffen. Netflix steunt de voorgestelde hervormingen.
Intussen lukt het één land al heel lang wel om Netflix flink te belasten. Dat is Brazilië, de op een na grootste markt voor het bedrijf na de VS. Dat kan door het belastingstelsel dat nogal afwijkt van wat in het Westen gebruikelijk is. De fiscus daar heft een zogeheten bronbelasting over de volledige som – ruim 1 miljard euro – die het Netflix-kantoor in São Paulo naar de licentiehouder overmaakt. In 2022 bedroeg deze taks 192 miljoen euro.
De worsteling van Netflix hiermee is terug te zien in jaarverslagen. De licentiehouder voor Brazilië was tot april 2019 Netflix in Amsterdam. Daarna werd dit het Amerikaanse hoofdkantoor. Maar sinds 2022 vloeit deze royaltystroom opnieuw naar een vestiging buiten de VS, zo valt af te leiden uit het jaarverslag van de Nederlandse Netflix International Holding. Vermoedelijk is dit dus weer Netflix in Amsterdam.
Waarom die wisseling? Netflix wil geen nadere toelichting geven. Volgens Reuven Avi-Yonah, als hoogleraar belastingrecht verbonden aan de Michigan University, kan de verlegde geldstroom uit Brazilië te maken hebben met een nieuwe Amerikaanse belastingregel voor de verrekening van Braziliaanse bronbelasting. Nederland heeft daarover gunstige afspraken met Brazilië, de VS niet.
In een algemene reactie benadrukt het bedrijf dat het overal aan de belastingregels voldoet en flink bijdraagt aan de werkgelegenheid in de culturele sector. Ook betaalt het overal loon- en omzetbelastingen, laat het bedrijf weten, en heffingen in sommige landen ten bate van lokaal geproduceerde series en films.
