Netanyahu zwicht voor Hooggerechtshof en ontslaat omstreden minister

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu heeft zondag de omstreden minister Aryeh Deri ontslagen. Daarmee gaf hij alsnog gehoor aan de uitspraak van het Hooggerechtshof donderdag dat Deri, leider van Netanyahu’s ultra-orthodoxe coalitiegenoot Shas, wegens eerdere veroordelingen niet in aanmerking dient te komen voor een ministerschap. Een constitutionele crisis is daarmee, voorlopig althans, afgewend.

Daags tevoren waren in diverse steden grote demonstraties gehouden tegen de nieuwe coalitie, de meest rechtse ooit in Israël. Alleen al in Tel Aviv gingen zaterdag zo’n 110.000 mensen de straat op om te protesteren. De betogers hekelden niet alleen het feit dat de regering tot dan toe Deri de hand boven het hoofd had gehouden maar ook plannen om het Hooggerechtshof ondergeschikt te maken aan de Knesset, het parlement, en de regering een beslissende stem te geven bij rechterlijke benoemingen. Veel Israëliërs vrezen dat de rechterlijke onafhankelijkheid zo verloren zou gaan.

Ook zijn veel betogers bang dat Netanyahu’s regering de rechten van allerlei minderheden, van de lhbti-gemeenschap tot Arabische Israëliërs, drastisch zal inperken. Door de voorgenomen hervormingen van Netanyahu’s coalitie, zeggen zij, zou de Israëlische democratie op een zelfde manier kunnen worden aangetast als de laatste jaren in een land als Hongarije is gebeurd.

‘Zwaar gemoed’

Netanyahu maakte er geen geheim van zich slechts met grote tegenzin te schikken naar het oordeel van het Hooggerechtshof. Een woordvoerder zei dat hij dit besluit met „een zwaar gemoed” nam. „Dit onfortuinlijke besluit gaat voorbij aan de wil van de bevolking”, zei Netanyhau volgens zijn zegsman tegen Deri. Daarmee doelde de premier op de verkiezingsuitslag van 1 november. Shas won toen elf van de 120 zetels in de Knesset. Daarna stapte Shas in Netanyahu’s coalitie, die 64 zetels in de Knesset heeft.

Lees ook: Woede in Israël over plan om rechters onder politieke controle te brengen

Deri, die minister van Binnenlandse Zaken en Volksgezondheid was, wilde aanvankelijk niet terugtreden. Nadat hij vorig jaar schuldig was bevonden aan belastingfraude had hij de rechtbank echter in ruil voor een voorwaardelijke gevangenisstraf beloofd uit de politiek te zullen stappen. In plaats daarvan liet hij zich opnieuw in de Knesset kiezen en aanvaardde eind vorige maand onbekommerd een ministerspost.

In reactie op een petitie van boze Israëliërs oordeelde het Hof daarom vorige week dat Deri’s benoeming moest worden teruggedraaid. Deri had eerder al drie jaar celstraf gekregen voor corruptie tijdens een eerder ministerschap. Volgens bronnen bij de regering zijn Netanyahu en Deri nu naarstig op zoek naar wegen om de laatste aan een nieuwe hoge functie in de regering te helpen.

Wie Deri als minister opvolgt, is nog onduidelijk. Gewoonlijk zou de premier die taken waarnemen, maar dat kan ditmaal niet. Een regel schrijft voor dat ook een politicus die strafzaken tegen zich heeft lopen zo’n ministerschap niet tijdelijk kan uitoefenen. Tegen Netanyahu zelf lopen ook nog drie corruptiezaken. Alleen voor het premierschap zelf gelden zulke beperkingen niet.

Hoewel het Hooggerechtshof nu in eerste instantie aan het langste eind trekt, sterkt deze interventie het kabinet intussen alleen maar in zijn opvatting dat de hoogste rechters snel aan banden moeten worden gelegd.