Minder vluchten en toch nieuwbouw?

Minder vluchten en minder passagiers, maar toch meer nieuwbouw. Terwijl het kabinet in juni bekendmaakte dat Schiphol vanaf november volgend jaar 12 procent minder vluchten mag uitvoeren om de overlast van de luchthaven te beperken, werkt Schiphol aan nieuwbouw die de capaciteit van de luchthaven met ongeveer 20 procent vergroot.

Dat blijkt uit een openbare aanbesteding die Schiphol vorige maand publiceerde. Het gaat om de bouw van een terminal die de nieuwe A-pier en de huidige B-pier moet verbinden. Het project kost meer dan 1 miljard euro. Het Financieele Dagblad berichtte maandag als eerste over de plannen. Wat is er precies aan de hand?

1 Wil Schiphol echt uitbreiden?

Daar lijkt het wel op. De luchthaven heeft een oud nieuwbouwplan afgestoft. In 2020, tijdens de pandemie, kondigde Schiphol aan de bouw van een nieuwe terminal met twee jaar uit te stellen. Het ontwerp van het Rotterdamse bureau Kaan Architecten had in 2023 klaar moeten zijn.

Nu gaat men verder nadenken over „het concept en de timing van de plannen”, aldus een woordvoerder van Schiphol. „Er is nog geen investeringsbesluit over de nieuwe terminal genomen.”

In de eind augustus gepubliceerde ‘marktconsultatie’, waarbij Schiphol de bouwsector vraagt om mee te denken over allerlei nieuwbouw en renovatie, schrijft de luchthaven: „Eind 2021 is door Schiphol besloten de nieuwe terminal alsnog te laten bouwen onder de naam ‘Terminal Zuid’, zij het in een andere vorm.” Opleveringsdata tussen 2030 en 2033, staat in het rapport.

In het oorspronkelijke plan zou de nieuwe terminal 14 miljoen passagiers per jaar kunnen verwerken. Het is onbekend of dat aantal nog steeds de bedoeling is. Voor de coronacrisis telde Schiphol ruim 70 miljoen passagiers per jaar (2019).

Een grootschalig nieuwbouwproject moet eerst worden voorgelegd aan de aandeelhouders, stelt een woordvoerder van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Schiphol is eigendom van het Rijk (70 procent) en de gemeenten Amsterdam en Rotterdam.

2 Is dit het enige bouwproject op Schiphol?

Nee, absoluut niet. In de aanbestedingsinformatie meldt de luchthaven dat Schiphol de komende jaren voor 500 miljoen euro per jaar nieuwbouw- en renovatieprojecten gaat aanbesteden. Schiphol polst nu of er bouwbedrijven in Nederland of elders zijn die interesse hebben om de nieuwe terminal te bouwen, een pier te renoveren of lounges op te knappen.

Gebouwd wordt de komende jaren in elk geval aan de veelgeplaagde A-pier. Die had al af moeten zijn, maar kent allerlei tegenslag. De bouwkosten liggen veel hoger dan de geraamde 400 miljoen euro.

Vorige maand meldde Schiphol dat BAM Bouw en Techniek de A-pier, de „duurzaamste van Schiphol”, gaat afbouwen. Eerder dit jaar staakte Schiphol de samenwerking met bouwcombinatie Ballast Nedam en het Turkse TAV na ernstige conflicten over de uitvoering van de bouw van de A-pier. Schiphol enerzijds en Ballast Nedam en TAV anderzijds claimen nu miljoenen van elkaar.

3 Maar waarom nieuwbouw? Schiphol moet toch krimpen?

Dat klopt. In juni maakte minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) bekend dat Schiphol vanaf november 2023 maximaal 440.000 vliegbewegingen mag verwerken. Vliegbewegingen zijn starts en landingen. Nu ligt het maximum op 500.000. Harbers wil zo onder meer de geluidsoverlast van de luchthaven verlagen. Het besluit of Lelystad Airport, eigendom van de Schiphol Groep, ooit nog open gaat, is uitgesteld tot 2024.

Schiphol en zijn klanten, de luchtvaartmaatschappijen, voelden zich in juni overvallen door de aangekondigde krimp. KLM, dat circa de helft van het aantal vluchten op Schiphol uitvoert, stelde dat de krimp dramatisch is voor de maatschappij en de internationale bereikbaarheid van Nederland schaadt.

De luchthaven zelf heeft veel vragen bij het aantal van 440.000, de gevolgen voor met name de vrachtsector in Amsterdam en de juridische houdbaarheid van de krimpmaatregel. Het zou nog onduidelijk zijn of het kabinetsplan alle Europese regels heeft gevolgd voor zorgvuldige besluitvorming.

Wat de bouwplannen betreft, stelt Schiphol dat op een aantal plaatsen renovatie hard nodig is. In het aanbestedingsrapport staat: „De C-pier is als oudste pier van Schiphol zowel bouwkundig als installatie-technisch aan het einde van zijn levensduur. Een grootschalige renovatie of vervanging is noodzakelijk om het functioneren van de pier naar de toekomst te kunnen borgen.”

De nieuwe Terminal Zuid moet de luchthaven onder meer ruimte geven om later ook andere onderdelen van de luchthaven te vernieuwen. In het aanbestedingsrapport gebruikt Schiphol regelmatig het woord „schuifruimte”.

4 Hoe kan Schiphol gaan bouwen als het stikstofprobleem rond de luchthaven niet is opgelost?

Dat is onduidelijk. Het woord ‘stikstof’ komt niet voor in de toelichting op de aanbesteding. De luchthaven moet duidelijk maken in hoeverre de stikstof die vrijkomt bij alle activiteiten op het vliegveld, neerslaat op Natura 2000-gebieden in de regio.

Brengt Schiphol de emissies afdoende in kaart en is de uitstoot niet te hoog, dan krijgt de luchthaven een natuurvergunning van het ministerie van Landbouw. Zonder die vergunning kan geen zogenaamd Luchthavenverkeersbesluit (LVB) worden genomen waarin onder meer staat hoeveel vluchten Schiphol mag afhandelen.

Na aanvullende vragen van Landbouw heeft Schiphol inmiddels een aangepaste aanvraag voor een natuurvergunning ingediend, maar die aanvraag ging nog uit van 500.000 vluchten. De luchthaven moet nu weer een nieuwe aanvraag doen op basis van 440.000 vluchten. Eind 2022 of begin 2023 maakt het kabinet voorlopige stikstofdoelen bekend voor de sectoren vervoer en industrie.

5 Hoe reageren critici van de luchtvaart?

Tweede Kamerlid Suzanne Kröger (GroenLinks) stelt op Twitter dat Schiphol „totaal [is] losgezongen van de realiteit”. „Stikstof, de gezondheid van omwonenden, het klimaat: we gaan naar een kleinere luchtvaart. Schiphol is er voor Nederland en niet andersom.” Kröger meldt dat ze minister Harbers vragen wil stellen over de nieuwbouw.

Dewi Zloch van Greenpeace Nederland is teleurgesteld dat Schiphol toch „dit onzinnige plan voor een nieuwe terminal lijkt door te zetten”. „Leeft grote vervuiler Schiphol in een wereld waar de klimaatcrisis niet bestaat? De uitstoot van CO₂ en stikstof moet omlaag. En dat geldt ook voor de luchtvaart.”