Met spontaan circus in buurttuin en winkelcentrum verbindt Compagnie XY de wijk

Het lijkt een doodnormale zaterdag in Buurttuin Oeverloos in de Rotterdamse wijk IJsselmonde. Geschminkte kinderen rennen rond, een aantal oudere buurtbewoners snijdt plakjes van een worst en drinkt alcoholvrij bier terwijl er live jazz klinkt.

Tot er plots in het zwart geklede mensen vanuit alle hoeken van het omliggende park richting de festiviteiten wandelen. Ze kijken zwijgend voor zich uit en voegen zich voor de ingang van de buurttuin bij elkaar.

Met een combinatie van gefronste, verwarde en geamuseerde gezichten kijken de buurtbewoners afwachtend naar de figuren in het zwart – die nog steeds geen woord hebben gezegd. Zodra één van hen met souplesse op de schouders van een ander van de groep klimt, wordt ineens duidelijk wat deze groep komt doen.

„Het zijn acrobaten”, fluistert een vader tegen het jongetje op zijn arm. „Ik dacht even dat het een groep soldaten was.”

De acrobaten van Compagnie XY voegen zich voor de ingang van de buurttuin bij elkaar. Foto Andreas Terlaak

Tien jaar circusstad

In winkelcentra, parken en op pleinen in IJsselmonde vindt een week lang de performance Les Voyages plaats, van het Franse circusgezelschap Compagnie XY. Achttien circusartiesten verrassen buurtbewoners in hun dagelijks leven met acrobatische trucs en choreografieën. Dat deden de ‘reizigers’ eerder al in Franse steden en ook in Portugal, Noord-Ierland en Denemarken. Ditmaal strijken ze in het kader van het tienjarig jubileum van Circusstad Festival, dat woensdag begint, in Rotterdam neer.

„Les Voyages begon met het idee om uit het theater te gaan”, vertelt Antoine Billaud, productiemanager van Compagnie XY. „Niet omdat we het theaterpubliek niet leuk vinden, maar de meeste mensen bezoeken het theater niet. We willen mensen ontmoeten in hun dagelijks leven, met name in wijken waar mensen het niet gewend zijn om naar het theater te gaan.”

Al snel nadat de circusartiesten de Rotterdamse buurttuin betreden, worden buurtbewoners aangemoedigd om mee te doen. Met uitgestrekte handen en een vriendelijke, uitnodigende blik trekken de circusartiesten het publiek de menselijke piramides, poorten en torens in. Intussen worden de trucs steeds spannender: er vliegen acrobaten door de lucht en veel van de aanwezigen kunnen een gespannen oh of ah niet onderdrukken.

Billaud legt uit dat ze een week in de wijk in Rotterdam-Zuid spenderen om deze te leren kennen. „Wij zijn de reizigers, letterlijk, want met Les Voyages reizen we rond. We passeren en we willen de dagelijkse realiteit een klein beetje verstoren. Als je ons ontmoet, word je opgetild en reis je kort met ons mee terwijl je in je eigen omgeving bent. Je kijkt dan anders naar je stad en naar de mensen om je heen.”

De 83-jarige Mariet Dijkers balanceert op de rug van een van de acrobaten van Compagnie XY. Foto Andreas Terlaak

Een menselijke piramide van de circusartiesten en het publiek. Foto Andreas Terlaak

‘Ik slaap vannacht niet meer’

De Rotterdamse Mariet Dijkers is 83 jaar en voor ze het goed en wel beseft, balanceert ze op één been op de rug van een van de acrobaten. Er wordt luid geklapt. Zodra ze weer met beide benen op de grond staat, glundert ze van trots. „Stel u voor! Ik ben 84 en ik doe dit, dat is toch geweldig!”, roept ze naderhand uit. „Ik slaap vannacht niet meer.”

Sommige toevallige voorbijgangers slaan het geheel met een gefronste blik gade – „What the fuck ís dit”, maar anderen laten zich maar al te graag meenemen in het onverwachte spektakel. Een jongen in een zwarte donsjas en met kort opgeschoren haar loopt zelfverzekerd de tuin in: „Dit is toch echt ziek! Lijkt me echt kicken om te doen.” Met een grijns van oor tot oor wordt hij op de rug van een circusartiest meegevoerd de act in.

Menno van Dyke is artistiek leider van het Circusstad Festival en vertelt dat het project juist de bewoners kan verbinden die soms aansluiting missen met cultuur in de stad. Op vriendelijke, niet-dwingende wijze worden de bewoners uitgenodigd om mee te doen: wie echt niet wil, hoeft niet.

Maar wie wel meedoet, ontdekt snel hoe verrassend intiem het kan zijn om wildvreemden vast te houden en op te tillen. En dan: zo plots als ze verschenen, zijn de leden van het Franse circuscollectief ook weer verdwenen. Met spontaan circus maakt Compagnie XY haast onmerkbaar de wijk in een uur wel degelijk een stukje verbondener.

Naast Les Voyages in Rotterdam-Zuid treedt Compagnie XY tijdens Circusstad Festival in Rotterdam van 3/5 t/m 7/5 op met de voorstelling Möbius. Inl: circusstad.nl

Een versie van dit artikel verscheen ook in de krant van 2 mei 2023.