Met Oekraïne in de verdediging vervangt president Zelensky zijn hoogste generaal, en zonder risico’s is dat niet

De vervanging van een commandant der strijdkrachten in oorlogstijd is niet ongewoon, maar nooit zonder risico’s. Dat geldt ook voor de wisseling van de wacht waar president Volodymyr Zelensky al maanden op aan stuurde: na uitvoerige speculaties verving hij donderdag volksheld Valeri Zaloezjny (50) ten faveure van de weinig geliefde landmachtgeneraal Oleksandr Syrsky (58).

Een publiekswissel was het allerminst, maar de stroom loftuitingen in binnen- en buitenland aan het adres van Zaloezjny en de manier waarop hij de Oekraïense strijdkrachten leidde in hun overlevingsgevecht met het veel grotere buurland, was opmerkelijk. Bijna twee jaar na de massale Russische invasie houdt Oekraïne nog altijd stand in de grootste militaire confrontatie op Europees grondgebied sinds de Tweede Wereldoorlog, ook al gaf de buitenwereld op 24 februari 2022 geen stuiver voor haar kansen.

Zaloezjny was daarbij aangewezen op soldaten die veelal haastig in het buitenland werden getraind en naar het front gestuurd. Bovendien werden zijn troepen midden in de oorlog voorzien van nieuwe, onbekende wapens en munitie uit een hele waaier van westerse landen – van Leopard-tanks en Patriot-raketten tot het Himars-artilleriesysteem en Storm Shadow-kruisraketten. Ondertussen werd Zaloezjny geacht Russische stellingen te bestormen zonder luchtoverwicht. De beloofde F-16’s zijn er nog steeds niet.

Vechten met één arm op de rug

Ook om andere redenen vocht Zaloezjny met één arm op de rug: de Russen bestoken de Oekraïense steden al twee jaar van duizenden kilometers afstand met hypersone raketten waarvan Zaloezjny alleen maar kan dromen. De westerse bondgenoten hebben die ook, en waarschijnlijk betere, maar leveren ze niet; bovendien zou Kyiv ze niet mogen gebruiken tegen doelen in Rusland. En dat Oekraïne zonder noemenswaardige marine de Russische Zwart Zeevloot feitelijk van de bezette Krim wist te verjagen is een klein wonder.

Maar het mag geen verwondering wekken als een generaal na twee jaar verantwoordelijkheid in zo’n oorlog – met een paar uur slaap per etmaal – „fysiek, emotioneel en intellectueel uitgeput” is, schreef de Amerikaanse generaal Mark Hertling donderdagavond vol bewondering over Zaloezjny, wiens prestaties hij omschreef als „meesterlijk”.

Lees ook Zelensky wil met nieuwe leiders ‘herstart’ maken in de overlevingsstrijd van Oekraïne met Rusland

Vrijdag ontving Zaloezjny van Zelensky de hoogste onderscheiding die het land kent, Held van Oekraïne. De president deed dat nadat Zaloezjny dringend was verzocht plaats te maken voor Oleksandr Syrsky, de landmachtcommandant die ‘de slager’ als bijnaam draagt vanwege zijn meedogenloze aanpak binnen de landmacht.

Mislukt zomeroffensief

Afgezien van de persoonlijke spanningen tussen Zelensky en Zaloezjny zou de president zijn hoogste generaal hebben gezien als een politieke bedreiging – Zaloezjny is in Oekraïne immers populairder dan Zelensky. De president zou hem bovendien het mislukte zomeroffensief verwijten, waarin Zaloezjny na de eerste bloedige tegenslag te midden van de uitgestrekte Russische mijnenvelden een behoudender strategie koos. Hij kreeg ook het verwijt – onder meer vanuit Amerikaanse inlichtingenkringen – dat zijn tegenoffensief niet op één plek was gericht, maar verspreid over de duizend kilometer lange frontlijn. Het mislukte offensief had grote consequenties: voor de moraal in Oekraïne en de steun onder de bondgenoten; bovendien werd het door de propagandamachine in Moskou dankbaar uitgebuit.

Vrijdag kreeg de weggestuurde opperbevelhebber Valeri Zaloezjny van president Zelensky de hoogste onderscheiding die het land kent, Held van Oekraïne.

Met de promotie van generaal Oleksandr Stanoslavovitsj Syrsky stelt Zelensky een geharde militair aan die al jaren ervaring heeft met de oorlog tegen de Russen, al vanaf de bezetting van de Krim en de eerste gevechten in de Donbas, in 2014. Syrsky, die in 1965 werd ten oosten van Moskou werd geboren, in de stad Vladimir, kent het Russische leger bovendien van binnen en van buiten: hij genoot zijn opleiding in de jaren tachtig aan een militaire eliteschool in Moskou, in de laatste jaren van de Sovjet-Unie.

Syrsky kreeg aanvankelijk veel lof toegezwaaid voor de opmerkelijke successen van de landmacht in het eerste jaar na de grootscheepse invasie, zoals de smadelijke Russische aftocht bij Kyiv en een Oekraïens bliksemoffensief bij Charkiv waarbij drieduizend vierkante kilometer grondgebied werd heroverd.

Weinig beweging aan het front

Die successen lijken inmiddels lang geleden. De oorlog werd het afgelopen jaar vooral gekenmerkt door de uitputtingsslag langs de lange frontlinies, met duizenden doden en gewonden aan beide kanten, maar nauwelijks territoriale veranderingen.

Onder veel Oekraïners, met name in het leger zelf, zou Syrsky een slechte naam hebben. Die dankt hij vooral aan zijn onbuigzame opstelling, zoals tijdens de maandenlange Russische belegering van het frontstadje Bachmoet. Vanwege de kolossale Russische verliezen die gepaard gingen met de menselijke aanvalsgolven op Bachmoet besloot Syrsky het verwoeste stadje te blijven verdedigen, in plaats van tactisch terug te trekken en kostbare Oekraïense levens te sparen. Want niet alleen het Wagner-huurlingenleger van Jevgeni Prigozjin verloor bij de bloedige slag om Bachmoet tienduizenden soldaten, ook Syrsky verloor veel van zijn mannen, vaak elitetroepen. Critici wezen erop dat Oekraïne die soldaten beter had kunnen inzetten bij het grote tegenoffensief, afgelopen zomer.

Lees ook Russische troepen maken in het oosten van Oekraïne langzaam vorderingen bij hun winteroffensief

Maar volgens Zelensky zijn „urgente veranderingen” in de legerleiding noodzakelijk om de oorlog tegen Rusland te kunnen winnen. Syrsky is mogelijk eerder bereid tot grote militaire confrontaties met de Russen. Daarnaast lijkt hij politiek en persoonlijk dichter bij Zelensky te staan dan Zaloezjny, al ontkende de president donderdag in zijn avondtoespraak dat zijn besluit een politieke motivatie had. „Dit gaat om het systeem van ons leger, over het management van de Oekraïense strijdkrachten, en over het aantrekken van de ervaren frontcommandanten uit deze oorlog.”

Munitietekorten

De herschikking van de legertop komt wel op een precair moment in de oorlog. De Oekraïense strijdkrachten zijn op de meeste plaatsen langs het front in verdedigende posities gedwongen. Militaire analisten achten de kans klein dat dat vóór 2025 drastisch zal veranderen, zeker gezien de snel oplopende munitietekorten aan Oekraïense kant. Op veel plaatsen verschieten de Russen nu al vijf keer zoveel artilleriegranaten als de Oekraïners.

Daarbij is het nog steeds de vraag of – en wanneer – de Verenigde Staten met nieuwe militaire steun zullen komen. Zonder nieuwe wapens en munitie uit Washington is de kans klein dat Syrsky succes zal hebben tegen de Russen.

Onzekerheid bestaat ook onder een groot deel van de mannelijke bevolking van Oekraïne. In de asymmetrische oorlog tegen Rusland – Moskou heeft meer manschappen, wapens en munitie – maakte generaal Zaloezjny de afgelopen maanden al duidelijk dat de mobilisatie van een half miljoen extra mannen onvermijdelijk is, maar de weerstand is groot. Juist nu Zelensky een legerleider heeft aangesteld die niet terugdeinst voor oorlogvoering op de ‘Sovjet-manier’, lijkt het aannemelijk dat nog meer mannen zich zullen proberen te onttrekken aan de dienstplicht.

Delen Mail de redactie