Na ruim tien jaar geleid te zijn door een Nederlandse duo krijgt chipmachinefabrikant ASML weer een Franse topman. Christophe Fouquet is vanaf april 2024 de baas van het meest waardevolle chipbedrijf van Europa, met een beurswaarde van ruim 250 miljard euro.
Donderdag maakte ASML bekend dat Fouquet de huidige co-presidenten opvolgt, Peter Wennink en technisch directeur Martin van den Brink. Zij namen in 2013 samen het leiderschap over van de Franse topman Eric Meurice.
Achter de schermen drukte Van den Brink decennialang een stempel op de technologische ontwikkeling van ASML, terwijl Wennink het bedrijf naar buiten vertegenwoordigde. Onder hun leiding groeide ASML uit tot een absolute marktleider in lithografiemachines, de belangrijkste apparaten in een chipfabriek.
Van den Brink en Wennink zijn van dezelfde generatie, geboren in mei 1957, en met hun pensionering volgend jaar eindigt voorlopig het Nederlandse tijdperk bij ASML.
De keuze voor Fouquet werd gemaakt door de raad van commissarissen, sinds begin dit jaar voorgezeten door de Deen Nils Anderssen. Zo is ASML een multinational met een Europees gezicht, die in het midden van de geopolitieke strijd tussen grootmachten VS en China staat.
Frankrijk beseft, misschien nog wel meer dan de Nederlandse beleidsmakers, welke rol ASML speelt in de wereldeconomie, die voor een belangrijk deel draait om halfgeleiders. Niet voor niets liep de Franse eurocommissaris Thierry Breton (Interne Markt) de deur plat in Veldhoven in voorbereiding op de EU Chips Act, het miljarden kostende stimuleringsprogramma voor de Europese chipindustrie. De Franse president Macron ziet ASML als de spil in een soevereine Europa met een eigen, krachtige hightechindustrie. Ook de Amerikaanse bemoeienis met export van de EU-landen is de Fransen een doorn in het oog.
Getrouwd met een Nederlandse
De benoeming van Fouquet moet nog wel goedgekeurd worden door de aandeelhouders. ASML, in 1984 opgericht als een joint venture tussen Philips en ASM International, kende eerder buitenlandse topmannen, zoals de Brit Doug Dunn en Fransman Eric Meurice. Zij kwamen van buitenaf, maar Fouquet werkt al sinds 2008 bij het bedrijf, is getrouwd met een Nederlandse vrouw en woont in de buurt van Veldhoven.
„We maken onderling natuurlijk grappen over het eten of het weer, maar ik voelde me vanaf mijn eerste dag bij ASML op mijn gemak in de Nederlandse cultuur”, zei Fouquet vandaag tijdens een persconferentie in Veldhoven.
De in 1975 geboren Fouquet werkte, voor hij bij ASML begon, bij de Amerikaanse chipmachinefabrikanten Applied Materials en KLA. Hij heeft een technische achtergrond en was bij ASML lange tijd verantwoordelijk voor de bedrijfstak die EUV-machines maakt, het complexe apparaat waarmee chips gemaakt worden met een nauwkeurigheid van minder dan 2 of 3 miljoenste van een millimeter.
ASML is het enige bedrijf dat die ingewikkelde techniek beheerst, en dat maakt het Veldhovense bedrijf hiermee tot monopolist in de chipindustrie. Aan de strategie zal Fouquet weinig hoeven te veranderen. Dit jaar nog verwacht ASML een verbeterde versie van die EUV-machine, High NA genaamd, af te leveren bij Intel. Die machine kan nog fijnmaziger structuren afbeelden, voor nog geavanceerdere chips.
Lees ook Het Pentagon zette Nederland onder druk: ASML moest voorkomen dat kennis over chips in Chinese handen viel
Ondanks een dip in de chipindustrie rekent ASML dit jaar op een omzetstijging van 30 procent, tot ruim 27 miljard euro. Volgend jaar stabiliseert naar verwachting de groei, maar vanaf 2025 stijgt de vraag naar chips en dus naar chipmachines weer explosief. Dat betekent dat ASML moet meegroeien. Het bedrijf telt nu 42.500 medewerkers van wie ongeveer de helft in Nederland werkt en de rest in Duitsland, de VS en Azië. In Brabant wordt het lastig te blijven uitbreiden vanwege de krappe arbeidsmarkt en gebrek aan ruimte rondom de ASML-campus.
Uitbreiden wordt er niet makkelijker op als er, zoals NSC-lijsttrekker Pieter Omtzigt suggereerde, een rem gezet wordt op het aantal kennismigranten. Vanaf januari 2024 beperkt Nederland ook de belastingvoordelen voor internationale werknemers. Ze hoeven over 30 procent van hun loon geen belasting te betalen – die regeling duurt nu vijf, maar wordt teruggeschroefd naar drie jaar.
Expansie van de chipindustrie
„Christophe is de perfecte kandidaat”, zei Peter Wennink in een video over de opvolging op de ASML-site. Hoewel Fouquet qua stijl en karakter een andere leider is, verwacht de aanstaande Franse chief executive officer niet dat hij de strategie van ASML zal aanpassen. Zijn uitdaging zal worden ASML mee te laten groeien met de expansie van de chipindustrie en het bedrijf door de geopolitieke storm te loodsen. De techoorlog tussen de VS en China leidt ertoe dat Washington steeds strenge exportbeperkingen afdwingt. Wennink was in de laatste jaren van zijn leiderschap een groot deel van zijn tijd kwijt aan gesprekken met politici en beleidsmakers.
Het vertrek van Martin van den Brink laat binnen ASML een groot gat achter. Hij werkte sinds 1984 bij de lithografiemachinefabrikant – hij solliciteerde er officieel in 1983, toen het nog niet van moederbedrijf Philips was losgeknipt – en trekt volgend jaar na precies veertig jaar de deur achter zich dicht. Omdat Van den Brink zo lang bij ASML werkte, groeiden de belangrijkste rollen naar hem toe: hij overziet alle onderzoek, het intellectuele eigendom en voert discussies met chipfabrikanten over hun toekomstige producten. Zijn functie valt nu toe aan verschillende personen; ASML stelt voorlopig dus geen nieuwe technisch directeur aan.
Van den Brinks temperamentvolle werkwijze – binnenskamers kan hij nog wel eens uit zijn slof schieten om mensen te ‘stimuleren’ – kroop in het DNA van het bedrijf. Dat heeft een confronterende cultuur, om zo snel mogelijk fouten uit de ingewikkelde machineontwerpen te halen.
De Amerikaan Jim Koonmen wordt aan de raad van bestuur toegevoegd en krijgt de rol van chief customer officer. Die nieuwe functie moet er onder meer voor zorgen dat ASML’s klanten, de chipfabrikanten, op tijd hun machines krijgen en ze goed onderhouden worden. Het bedrijf groeide de laatste jaren zo snel dat het regelmatig over zijn eigen benen struikelde en met logistieke processen in de knoop kwam. Daardoor liep de uitlevering van machines of onderdelen onnodige vertraging op. Om die reden stelde ASML in 2022 al een Amerikaans bestuurslid aan, Wayne Allan, die de samenwerking met de toeleveranciers moet verbeteren.
