Met beelden spreekt de video-analist de taal van de trainer

Toen de jonge succestrainer Julian Nagelsmann (34) eind april voor naar verluidt 25 miljoen euro de overstap maakte van RB Leipzig naar de Duitse recordkampioen Bayern München was zijn vaste video-analist Benjamin Glück de eerste die hij meenam. Pas daarna werd de rest van zijn technische staf aangesteld. Waarom hij? Omdat de twee sinds 2013 samenwerken en „dezelfde taal” spreken, zei Glück hier zelf over in een interview met de club.

Nagelsmanns keuze voor een vaste video-analist als verlengstuk typeert de veranderende rol van deze specialisten in het topvoetbal, zegt Alfred Schreuder. „Ik begrijp die keuze ook. Omdat die video-analist volledig zijn visie en speelwijze in beelden en Powerpoints heeft gevat en ook exact zijn trainingsmethodiek kent.” Schreuder, die begin deze maand werd aangesteld als coach van Club Brugge en eerder werkte bij onder meer FC Twente, TSG 1899 Hoffenheim, Ajax (assistent) en FC Barcelona (assistent), heeft de rol van de video-analist gaandeweg aan belang zien winnen. „Hun functietitel is nog video-analist, maar ze zijn voor mij in de praktijk eigenlijk assistent. Ze zijn gewoon belangrijk.”

Daarbij moet Schreuder, die sinds 2010 onafgebroken met video-analisten werkt, direct denken aan de prestaties met hoofdtrainer Erik ten Hag in het seizoen 2018/2019, waarin Ajax de halve finale van de Champions League haalde. „Erik deed heel veel met videobeelden, ook al tijdens de rust. Dat is nu vrij normaal voor spelers. Op kantoor zat onze video-analist direct achter Erik en mij, zodat je altijd even kan overleggen en hij meekrijgt wat er op iedere training gebeurt en de doelstelling eruit kan halen.”

De opkomst van de video-analist in het moderne profvoetbal is ook het gevolg van meer technologische mogelijkheden en data. „In het begin, bij Sparta in 2007, filmde ik zelf de wedstrijden en brandde ik een dvd’tje met een paar clipjes erop”, herinnert Pier Tensen zich. Hij legde de dvd aan het eind van de dag op het bureau van assistent-trainer Fred Grim. Met al het werk eromheen was Tensen, inmiddels hoofd video-analyse bij de jeugdopleiding van PSV, destijds een dag bezig. „Nu heb ik mijn laptop helemaal volstaan met alle wedstrijden van de Eredivisie. Het is niet meer weg te denken.”

Stadioncamera’s

Het Nederlandse bedrijf Provispo hing vorig seizoen extra stadioncamera’s op bij alle achttien Eredivisieclubs. Sinds 2018 is er het trackingsysteem van ChyronHego, dat elke seconde gemiddeld 25 bewegingen van spelers en bal registreert. Het levert ruim 3,5 miljoen datapunten per wedstrijd op; talloze variabelen over dribbels, passes, sprints, looplijnen en linies. Gegevens die binnenstromen op het analyseplatform van databedrijf SciSports uit Enschede, dat hiermee wereldwijd voorop loopt. Alle video-analisten kunnen op dit platform ‘inpikken’.

„Zie het als een grote trechter”, zegt Tensen. „Ik sta bovenaan en verzamel heel veel beelden. Dat mondt uit in een compilatie die ik met de trainers bespreek. Dan wordt de hoeveelheid beelden kleiner en kleiner, tot een eindproduct dat we aan de spelers laten zien. Je weet door videobeelden en statistieken vooraf alles van een tegenstander. Waar hun kwaliteiten liggen, waar je ze pijn kan doen.”

Daarnaast wisselen de Nederlandse video-analisten hun zelfgemaakte beelden onderling uit en is er een gezamenlijke appgroep. „We helpen elkaar”, zegt Alex Abresch, die in 2012 als video-analist begon bij Excelsior en zich opwerkte tot de Bundesliga. „Natuurlijk werken we voor concurrerende clubs en kun je niet alles delen, maar we kennen elkaar allemaal. We zijn een soort familie.”

De carrière van de meeste video-analisten vertoont ook opvallend veel parallellen. Ze begonnen als jeugdtrainer – vaak onbezoldigd als stagiair vanuit een sportopleiding – en werden vervolgens door hun club gevraagd om naast het trainen ‘iets’ met videobeelden te doen. Daarna groeiden ze als analist door naar het eerste elftal en kregen een steeds grotere rol in de technische staf. Een enkeling wordt eindverantwoordelijke. Zo werkte Michele Santoni, tegenwoordig trainer van FC Dordrecht en eerder Almere City, in het verleden als video-analist voor Frank de Boer bij Ajax en Internazionale.

De KNVB zegt alle ontwikkelingen op het gebied van videoanalyse zowel in het voetbal als in andere sporten op de voet te volgen. De voetbalbond biedt sinds 2017 een basisopleiding tot video-analist aan. „Voor de KNVB en voor de clubs is het goed om te weten welke kwaliteit er in ons land rondloopt op dit terrein”, zegt hoofd video- en data-analyse Steijn Spreij, die ook als analist voor het Nederlands elftal werkt. „Met als doel dat de ontwikkeling van de video-analisten een bijdrage zal leveren aan de ontwikkeling van het voetbal.” Tot dusver zijn 95 video-analisten opgeleid door de KNVB, die video-analyse onderdeel heeft gemaakt van de trainersopleidingen.

Om de profvoetballer van nu „mee te krijgen” moeten de beelden die een video-analist levert kort en krachtig zijn, zegt Alfred Schreuder. Want als het rustsignaal klinkt, komt de video-analist juist in actie. In korte tijd wordt een selectie gemaakt van beelden, waaruit een trainer kan kiezen. Dat vraagt om vakmanschap en tactische kennis. „Hij moet weten hoe jij denkt”, zegt Schreuder.

Drone

Volgens Yori Bosschaart, pas aangesteld als video-analist bij het Schotse Rangers FC, kijkt de huidige generatie spelers minder wedstrijden op tv. „Zij moeten het toch hebben van de beelden van tegenstanders die wij aanleveren. Zo is beelden kijken ook training geworden.” Bij de topclubs wordt ook iedere tactische training gefilmd. Bosschaart: „Wij doen dat met een drone voor een beter overzicht vanuit de lucht. Dat maakt heel inzichtelijk voor spelers wat er van ze verwacht wordt in wedstrijden. Vaste patronen; hoe we aanvallend moeten staan, of hoog druk zetten tegen drie of vier verdedigers.”

Bosschaart behoort tot het vaste team van trainer Giovanni van Bronckhorst. Die nam hem van Feyenoord mee naar Guangzhou FC in China, en na een tussentijds avontuur met Bert van Marwijk bij de nationale ploeg van de Verenigde Arabische Emiraten, ook naar Schotland. In navolging van spelers en trainers maakt ook de video-analist transfers. Zo werd Abresch in de zomer van 2018 door PSV weggekocht bij FC Utrecht. „Een mooi voorbeeld van het feit dat naast voetballers ook stafleden zich bij FC Utrecht kunnen ontwikkelen”, zei directeur voetbalzaken Jordy Zuidam destijds. Abresch dankte die stap aan trainer Mark van Bommel, met wie hij samenwerkte bij het Australische nationale elftal. Van Bommel nam hem vervolgens mee naar VfL Wolfsburg.

Vertrouwen

„Een kwestie van vertrouwen”, zegt Abresch. „Een trainer komt ergens terecht en wil zo snel mogelijk zijn filosofie overbrengen. Die hoeft zijn analist maar aan te kijken en weet het. Dat scheelt ook gewoon tijd en energie.” Bijkomend nadeel: door het ontslag van Van Bommel na dertien duels bij de Duitse club, was ook video-analist Abresch zijn baan kwijt.

Nu het vakgebied zich in rap tempo ontwikkelt zijn meer mensen nodig. De meeste Nederlandse clubs werken met één video-analist voor het eerste elftal, de topclubs al met minstens twee. In de Premier League zijn er zelfs drie of vier per team. Zo ontstaan specialismen binnen de video-analyse: de analyse van tegenstanders, het inslijpen en uitdiepen van een speelwijze of de individuele ontwikkeling van spelers. Pier Tensen: „Ook de hoogste jeugdteams hebben een eigen analist. Maar er zijn echt nog een hoop video-analisten nodig in de Eredivisie. Er is nog zoveel werk.”