Klimaatministers EU snoeien fors in ‘sociaal klimaatfonds’

Europese klimaatministers hebben flink gesnoeid in een nieuw fonds om burgers te compenseren voor nieuwe Europese klimaatmaatregelen. Van het zogeheten ‘Sociale Klimaatfonds’, kernonderdeel van het ambitieuze Europese klimaatpakket, blijft als het aan de Europese lidstaten ligt maar 59 miljard over – waar de Europese Commissie inzette op 72 miljard.

Daarmee verwatert de ‘sociale poot’ van het Europese plan, wat de vrees voedt voor latere botsingen tussen lidstaten die al ver zijn of juist helemaal niet, en voor verzet van burgers. Het kleinere fonds was een eis van onder meer Nederland, dat het graag nog veel kleiner had gezien. In een reactie stelt minister Rob Jetten (Klimaat, D66) dat hij „gezien de totale ambitie van het klimaatpakket en de beperktere omvang van het fonds” met de uitkomst „kan leven”.

Na onderhandelingen van meer dan zestien uur bereikten Europese klimaatministers in de nacht van dinsdag op woensdag in Luxemburg een akkoord over de belangrijkste elementen uit het plan om de emissies in de EU in 2030 met 55 procent gereduceerd te hebben. Dat gebeurde voor Europese begrippen in sneltreinvaart: het gigapakket aan klimaatplannen werd minder dan een jaar geleden gepresenteerd.

Ondanks die snelheid zijn de ministers alweer ingehaald door de realiteit. In mei presenteerde de Commissie in reactie op de oorlog in Oekraïne aanvullende voorstellen om het aandeel hernieuwbare energie in de EU nog sneller te verhogen, om onafhankelijk te kunnen worden van energie uit Rusland. De discussie over die nieuwe ambities werd nog even uitgesteld – om een snel akkoord nu niet te vertragen.

Lastige gesprekken

Met het akkoord kunnen de eindonderhandelingen met het Europees Parlement nu van start gaan. Onder meer over de omvang van het klimaatfonds worden nog lastige gesprekken verwacht. Net als over de precieze inrichting van het emissiehandelssysteem (ETS): het belangrijkste instrument om de reductie in Europa te bereiken. Het Europarlement wil de gratis rechten die de industrie nu nog krijgt sneller terugdringen dan de lidstaten.

Onzeker blijft daarnaast wat er overblijft van een belangrijk onderdeel van het Commissievoorstel dat ook een prijs zou gaan zetten op transmissies door het wegtransport en het verwarmen van huizen en kantoren voor burgers. Lidstaten willen de introductie hiervan vertragen, terwijl het EP burgers volledig wil ontzien. Wat de consequenties zijn als dit nieuwe ‘ETS’ er niet of in verzwakte vorm komt, is onduidelijk: de komende maanden zal de Commissie moeten herberekenen of en hoe voorstellen nog optellen tot 55 procent reductie.

Lees ook: Green Deal gaat alles en iedereen raken, maar de speelruimte is beperkt

Over een ander belangrijk element zijn EU-landen en Europarlementariërs het al bij voorbaat eens: een 100 procent reductie in emissieuitstoot voor personenauto’s in 2035. Nadat eerder het Europarlement zich al achter dit Commissievoorstel schaarde, deden de klimaatministers dat woensdag ook. Het betekent de facto het einde aan de verbrandingsmotor in 2035.

Tot op het laatste moment bleef onzeker of Duitsland, dat een zware autolobby kent, ermee zou instemmen. Uiteindelijk bedong onder meer Berlijn dat de Commissie in 2026 nog eens moet bekijken of er toch niet een uitzondering kan worden gemaakt voor ‘duurzame brandstoffen’. Een klein achterdeurtje kregen ook fabrikanten van luxe-auto’s, zoals Ferrari en Lamborghini. Na een zware lobby van onder andere Italië bedongen zij dat ze nog niet aan tussentijdse doelen voor onder meer 2030 en 2032 hoeven te voldoen.