‘Kijk me niet aan alsof ik verknipt ben’, verzint Ryan Adams ter plekke

Het is een wonder dat ze hem hebben binnengelaten, zegt Ryan Adams zaterdagavond tegen de uitverkochte Philharmonie in Haarlem. „Want ik ben namelijk… fucked up.”

Zuchtend en steunend worstelt de Amerikaanse singer-songwriter zich door zijn repertoire heen. Ook al staan er maar liefst acht schemerlampen op het podium, toch lukt het hem telkens om in het donkerste hoekje weg te kruipen. Vanuit dat zwarte gat biedt hij – met één fel verlichte elleboog – zijn excuses aan voor het zoveelste liedje over zijn „fucking stupid feelings” en het tergend trage tempo van zijn akoestische vertolkingen. „Maar als ik sneller speel, vallen mijn vingers eraf. Welk lichaamsdeel is er eigenlijk nog niet kapot?” Na wéér een diepe zucht: „Alleen mijn ziel doet het nog.”

Merg en been

Het is Adams’ standaardstrategie: beginnen als zwaarmoedige misantroop en vervolgens vanuit die underdogrol intense gitaar- en pianoballades door merg en been pompen. Volgende troefkaart als het ijs eenmaal is gebroken en de emotionele achtbaan op volle toeren draait: ontregelen met hilarische teksten of absurd-komische improvisaties.

Die aanpak werkt ook in Haarlem. Als iemand „fucking stupid feelings” kan omzetten in wonderschone en uitgebeende folkrocksongs is het Ryan Adams. In een monsterset van ruim tweeënhalf uur weet hij maar liefst 38 nummers te proppen, waarvan hij er twee spontaan uit de mouw van zijn spijkerjekkie schudt.

In ‘Oh My Sweet Carolina’ en ‘Come Pick me Up’ laat hij zijn stembanden en mondharmonica hartstochtelijk huilen, ‘English Girls Approximately’ krijgt een abrupt intermezzo waarin een toeschouwer wordt verzocht niet zo streng te kijken „alsof je op National Geographic een documentaire kijkt over een verknipte songwriter”.

Maar ja… Dat is het ‘m nou juist.

Want sinds The New York Times in 2019 Adams’ #MeToo-verleden onthulde, heeft zijn oeuvre, en dus ook dit optreden, een dubbele lading gekregen. Neem een oude, quasi-onschuldige drank-en-liefdesballade als ‘A Kiss Before I Go’: daar schetst hij precies de tactiek waarmee hij vrouwen te grazen zou hebben genomen: „One shot, one beer and one more kiss before I go.”

#MeToo-verleden

Hoewel Adams alle aanklachten heeft ontkend en het FBI-onderzoek inmiddels is gestaakt, vertelde een VPRO-journaliste uitgerekend deze week in de podcast ‘Blauwe M&M’s’ hoe ook zij precies met die smoes („één drankje nog”) door hem werd aangerand in zijn Amsterdamse hotelkamer.

Die wrange dubbelzinnigheid desemt door in alle regels en bereikt een bitterzoet hoogtepunt als een fan onverstaanbaar om een verzoeknummer brult. „Riep je nou ‘Busted’?’ antwoordt Adams. „Welk nummer is dat?” Om het vervolgens ter plekke ‘You’re Busted’ (‘Je bent erbij!’) te verzinnen, met alles erop en eraan: coupletten, refrein én brug („about Keanu Reeves, for no particular reason at all”). Hartstikke hilarisch, zeker. Maar toch ook creepy.

Verknipt of niet, hij is vast niet de enige, concludeert Adams als de zaallichten aangaan en hij het publiek kan bestuderen: „It’s nice to be able to judge you back.”