Kansloos verlies tegen PSV laat zien hoe diep de crisis is bij Ajax

In de stromende regen in Eindhoven, even voor half vijf, wordt de onttakeling van dit Ajax genadeloos blootgelegd. PSV-aanvaller Xavi Simons is net langs Ajax-back Jorge Sánchez gedanst om spits Luuk de Jong de 3-0 op maat te bezorgen. Ajax-aanvoerder Dusan Tadic gooit er wat krachttermen uit, als hij bij de middenstip staat te wachten voor zijn vierde aftrap deze zondagmiddag. Even slaat hij op zijn benen. Verderop wordt de frons van Ajax-coach John Heitinga met de minuut dieper, staand voor de dug-out.

Op de tribune zakt de nieuwe directeur voetbalzaken Sven Mislintat steeds verder weg in zijn kuipje. Een paar stoelen verder kijkt Edwin van der Sar ijzig voor zich uit. De algemeen directeur van Ajax maakte het in 2018 mee, met 3-0 afgedroogd worden in Eindhoven. PSV pakte met die zege de landstitel, waarna de spelersbus van Ajax werd opgewacht door enkele tientallen mannen, die onder meer het opstappen van Van der Sar eisten. Het was, met terugwerkende kracht, ook het moment dat Ajax begon te bouwen aan een nieuw, versterkt team.

De crisis is nu, vijf jaar later, van vergelijkbare orde. Aan de hand van de formidabele Simons verwijst PSV concurrent Ajax naar de derde plaats – met nu een gat van drie punten. Daardoor dreigt Ajax met nog vier speelronden te gaan de tweede plek en dus een ticket voor de voorronde van de Champions League mis te lopen. Het elitetoernooi waar het sportieve, commerciële en financiële model van Ajax voor een belangrijk deel op is ingericht.

Op de hoofdtribune van het Philips Stadion zal de Duitser Mislintat, die formeel pas op 19 mei begint, de complexiteit van zijn opdracht hebben ingezien – zover hij daar al niet van doordrongen was. Het eerste deel van de eerste helft, daarin zag je het demasqué van dit Ajax – van afgelopen transferzomer, van het falende technisch beleid, wat in januari tot het ontslag van coach Alfred Schreuder leidde.

Bijna alles gaat breed. Er is geen diepgang, geen tempo, geen aanvalspatronen. De vragende handgebaren bij veel Ajax-spelers, aan wie kan ik de bal kwijt? De aanvallers kijken veel naar elkaar, maar maken nauwelijks loopacties. Of ze komen náár de bal – waardoor er geen dynamiek in het spel komt.

Ballen in het niets

Het leidt tot hoekig, stroperig voetbal. Een pass van middenvelder Kenneth Taylor op linksbuiten Steven Bergwijn, die zoveel makkelijker gegeven kan worden dan door de lucht – nu gaat hij over de zijlijn. Even later gevolgd door een dieptebal van Florian Grillitsch op diezelfde Bergwijn, ogenschijnlijk zonder onderlinge afstemming. Het is een bal in het niets. Bergwijn zet niet eens aan.

Door blessures en schorsingen krijgt de Oostenrijkse spelverdeler Grillitsch nu een kans, maar hij grossiert in balletjes opzij – mede door het gebrek aan diepte. Grillitsch kwam afgelopen zomer op voorspraak van Schreuder, die eerder met hem werkte bij 1899 Hoffenheim. Hij speelde lang een bijrol, maar moet nu in de beslissende fase van het seizoen het spel maken – het zegt veel over de staat van dit Ajax.

Ook illustratief voor het spelersbeleid: als linksback krijgt de 17-jarige Rotterdammer Jorrel Hato, die uit de eigen jeugdopleiding komt, de voorkeur boven Owen Wijndal, in de zomer nog voor tien miljoen euro gekocht van AZ. „Ik vond Jorrel bij ons de beste man”, zegt Heitinga na afloop.

Maar ook Hato kan de spirit en aanvalsdrang van PSV niet breken. PSV-aanvaller Johan Bakayoko glipt langs Hato, geeft een fijne voorzet, als spits Luuk de Jong voor centrale verdediger Jurriën Timber kruipt en ragfijn binnenkopt via de onderkant van de lat. Klassieke Luuk de Jong-goal, die een ballenjongen er toe aanzet om Bakayoko te omhelzen.

Juist hier was afgelopen week op getraind bij Ajax: het kopgevaar van De Jong neutraliseren. „Je moet ze uit de zestien houden”, zei Heitinga vrijdag. „Ondanks dat je kleiner bent, moet je zorgen dat hij niet kan koppen.” Zondag zei Heitinga, bijna radeloos: „Het overkomt je, maar het mag je niet gebeuren.”

Kort voor rust, als het spel even stilligt door een blessurebehandeling, ziet Tadic ruimte om zijn ploeggenoten te coachen. Hij praat en wijst, de toon zichtbaar dwingend. Niemand lijkt te reageren, Timber en Sánchez zien hem wel praten – maar gaan er niet op in.

Vroeg naar bed

Bij PSV spat de energie en de wil ervan af. Ook supertalent Simons doet zijn verdedigende werk, hij maakt tackels, zakt mee terug. De aanvaller was de hele week bezig geweest met deze wedstrijd, vertelt hij. Vrijdag had hij een etentje voor zijn twintigste verjaardag, maar Simons ging bewust vroeg naar bed. „Ik moest presteren tegen Ajax.”

Ajax gaat na rust va-banque op de aanval, in een soort 4-2-4-systeem. Centrale verdediger Calvin Bassey wordt gewisseld, spits Brian Brobbey moet voorin voor diepte zorgen. Het leidt vooral tot meer gaten achterin bij Ajax, waar Simons van profiteert. Joey Veerman stuurt hem weg, doelman Geronimo Rulli komt te laat en tikt Simons aan: strafschop. Luuk de Jong, de vaste nemer, gunt de bal aan Simons, die beheerst in de linkerhoek schiet.

Na die 2-0 van PSV rent Tadic met de bal naar de middenstip, zweept zijn ploeggenoten op om er nog voor te gaan. Er is immers nog zo’n veertig minuten te spelen. Maar de rest sjokt achter hem aan, de hoofden gebogen. Al krijgen ze daarna nog wel enkele grote kansen, een volley van Brobbey (redding Walter Benitez) en een bal op de paal van Taylor.

Het ritme van PSV wordt niet gebroken door het tijdelijk stilleggen van het duel – conform de nieuwe regels van de KNVB – na het gooien van een plastic beker op het veld. Net als eerder bij NAC en zaterdag bij FC Groningen richt de woede van fans zich op de gooier. Frustratie over de onderbreking is ook zichtbaar bij PSV-spelers, al spelen zij het duel na de hervatting gecontroleerd uit. Via de Jong loopt PSV nog uit naar 3-0.

„Het is een moeizaam jaar, dat zien we allemaal”, zegt Heitinga op de persconferentie. „Ik heb met hem te doen”, zegt Tadic over de interimcoach, van wie hij hoopt dat hij aanblijft. „Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid nemen.”

Het is de derde nederlaag van Ajax in evenzoveel duels tegen PSV dit seizoen – in de competitie en de Johan Cruijff Schaal. Komende zondag wacht de vierde ontmoeting, de finale van de KNVB-beker. Ajax kan dan weer beschikken over Edson Alvarez, die geschorst was. En mogelijk over Mohammed Kudus en Devyne Rensch, op de weg terug van blessures.

Simons waakt voor te veel optimisme. „Ajax blijft Ajax”, zegt hij herhaaldelijk. „We hebben gewonnen, maar we moeten ze niet onderschatten.”