Onder druk van de Verenigde Staten en de Europese Commissie ziet het Nederlandse kabinet voorlopig af van de krimp van luchthaven Schiphol. Demissionair minister Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat, VVD) schort de verlaging van het maximale aantal vluchten op, meldt hij dinsdag aan de Tweede Kamer, van april 2024 tot 2025 of later.
Het aantal vluchten op de Amsterdamse luchthaven houdt volgend jaar het huidige maximum van 500.000. Schiphol hoeft per 1 april niet terug naar 460.000 vluchten, zoals Harbers van plan was.
De minister zwicht voor internationale druk, in de eerste plaats uit de VS. Het Amerikaanse ministerie van Transport dreigt KLM en andere Nederlandse maatschappijen minder start- en landingsrechten (slots) te geven als maatschappijen uit de VS (bijvoorbeeld de nieuwe budgetmaatschappij JetBlue) minder of helemaal niet meer mogen gebruikmaken van Schiphol. Dat bleek maandag uit een gesprek tussen luchtvaartautoriteiten uit Nederland en de VS, schrijft Harbers aan de Kamer.
Lees ook Schiphol krijgt natuurvergunning
Ook de Europese Commissie is niet blij met de manier waarop het Nederlandse kabinet Schiphol wil laten krimpen. Voor de verlaging van 500.000 naar 460.000 vluchten had Nederland een Europese procedure moeten volgen, schrijft de Commissie maandag in een brief aan het kabinet. Harbers had eerst alle andere geluidsbeperkende maatregelen moeten onderzoeken voordat hij het aantal slots mag verlagen. Die zogeheten balanced approach-procedure vond het kabinet niet nodig voor de krimp naar 460.000. De Commissie dreigt met juridische stappen (infractieprocedure) tegen Nederland.
Drie stappen
De verlaging naar 460.000 vluchten was de eerste stap in een poging van Harbers om de hinder van Schiphol te beperken. Het kabinet wil „een nieuwe balans vinden tussen het belang van de internationale luchthaven en de kwaliteit van de leefomgeving”.
Harbers had daartoe een drietrapsraket bedacht, meldde hij in juni 2022. Ten eerste stoppen met het gedogen van geluidsoverschrijdingen (wat zou leiden tot maximaal 460.000 vluchten), ten tweede het verder verlagen van de capaciteit naar 440.000 vluchten (later bijgesteld naar 452.500) en beperking van het aantal nachtvluchten, en ten derde het vaststellen van normen voor geluid en CO2– en andere uitstoot. Die zouden vanaf 2027 (of later) leidend moeten zijn bij het vaststellen van de capaciteit van Schiphol.
Alleen voor de tweede stap begon Harbers de Europese balanced approach-procedure. Dat leidde dit voorjaar al tot twijfels in Brussel. In NRC stelde de Belg Filip Cornelis, de hoogste luchtvaartambtenaar van de Commissie, dat Brussel „zeer verbaasd” was over „plotse” aankondiging van vermindering van het vliegverkeer op Schiphol.
Het voorstel van Habers stuitte op grote bezwaren van de luchtvaartsector. Eerder dit jaar stapte KLM, die als grootste gebruiker van Schiphol het meest zou worden getroffen door de krimp, naar de rechter.
Andere luchtvaartmaatschappijen en internationale luchtvaartorganisaties sloten zich aan bij KLM. Zij willen de krimp van Schiphol ongedaan maken. Volgens de luchtvaartsector moet het kabinet voor alle drie stappen de Europese regels volgen voor geluidsgerelateerde beperkingen van luchthavens. Begin 2024 krijgt deze zaak een vervolg voor de Hoge Raad.
De krimp – en de rechtszaken – krijgen veel belangstelling van de internationale luchtvaart. Nooit eerder probeerde een nationale overheid op deze schaal de capaciteit van een luchthaven te beperken.
In de brief aan de Tweede Kamer schrijft minister Harbers dinsdag dat hij weet dat het opschorten van de krimpplannen „een bittere pil” is voor omwonenden van de luchthaven. Natuur- en milieuorganisaties noemen het opschorten van de krimp „stuitend”.
Het gaat fundamenteel mis
In een gezamenlijke verklaring stellen Natuur- en Milieufederatie Noord-Holland, Natuur & Milieu, Milieudefensie en Greenpeace Nederland: „Dit maakt duidelijk hoe fundamenteel het misgaat in de luchtvaart. Kerosine zonder accijns, tickets voor dumpprijzen, en omwonenden, natuur en klimaat zijn de dupe. De luchtvaartindustrie wordt koste wat kost de hand boven het hoofd gehouden. De rechten van omwonenden worden opgeofferd onder druk van grote vervuiler KLM en een Amerikaanse prijsvechter.”
KLM stelt in een reactie dat het bedrijf tevreden is dat de Nederlandse overheid heeft besloten dat de eerste stap in de krimp wordt opgeschort. „Het is een belangrijke stap om retaliatie te voorkomen en te kunnen blijven vliegen op de VS.”
De luchtvaartmaatschappij benadrukt dat zij met minister Harbers heeft afgesproken een aantal reeds aangekondigde maatregelen om „schoner, stiller en zuiniger” te vliegen versneld zal doorvoeren. Zo gaat KLM proberen nachtvluchten tussen 05.00 en 06.00 uur ’s ochtends te verplaatsen. Het gaat om vier vluchten. Met Transavia, dat meer vakantievluchten ’s avonds laat en ’s ochtends vroeg uitvoert, en met KLM’s luchtvrachttak Martinair zijn geen afspraken gemaakt.
