Jordan Bardella: de beoogd opvolger van Marine Le Pen wordt achter de schermen een ‘cyborg’ genoemd

Jordan Bardella heeft een kast vol blauwe pakken en gesteven hemden. Op zijn gezicht een tandonthullende glimlach die lijkt gelijmd op zijn keurig geschoren kaken. In zijn hoofd een hard, rechts-populistisch partijprogramma: anti-immigratie, EU-kritisch en wantrouwig tegenover de elite.

De 27-jarige wordt dit weekend hoogstwaarschijnlijk gekozen tot partijvoorzitter van het Franse, radicaal-rechtse Rassemblement National (tot 2018 Front National). Dan krijgt de partij, in 1972 opgericht door Jean-Marie Le Pen en sinds 2011 geleid door dochter Marine, voor het eerst een leider die niet ‘Le Pen’ heet. Er wordt gefluisterd dat Bardella ook kandidaat kan worden bij de presidentsverkiezingen van 2027.

Anders dan zijn voorgangers en veel partijgenoten is Jordan Bardella een product van de banlieue. Hij werd als enig kind door een alleenstaande moeder grootgebracht in de wijk Gabriel-Péri van de multiculturele Parijse voorstad Saint-Denis. „Het was niet makkelijk om daar op te groeien”, zegt Gilles Clavel (58), die in 2014, als toenmalig hoofd van de lokale afdeling van Front National in Saint-Denis, Bardella zijn eerste politieke taken toevertrouwde. „Er is sprake van ghettovorming. Er wordt drugs gedeald in trappenhuizen, op straat houden jongens de wacht.” Bardella noemde de rellen voor zijn deur in 2005 – hij was toen negen jaar oud – eens zijn „eerste politieke herinnering”.

De grote omvolking

Nog altijd wordt de cité Gabriel-Péri geclassificeerd als ‘kwetsbaar’. De hoge witte, grijze en lichtpaarse flats zien eruit alsof ze al jaren niet onderhouden zijn, voor de deur liggen rommelig neergelegde kunstgrasmatten. Op straat slingert afval, een lege winkelwagen, een step. Verkeersborden zijn met graffiti beklad en op een straathoek staan drie twintigers met hun handen in hun zakken, die onbekende bezoekers vragen wat ze komen doen. Het is zo’n wijk waar je je kinderen niet laat buitenspelen, vertellen bewoners.

„De drugshandel is overal”, zegt middelbare scholier Anderson, die zijn achternaam niet wil geven omdat het onderwerp gevoelig ligt. Anderson – rond gezicht, korte dreadlocks – ziet het ook op school. „Dealen is voor veel jongens een logische keuze. Velen hebben niets en als het dan ook niet goed gaat op school, heb je niets meer te verliezen.” Alsof het zo is afgesproken, komt tijdens het gesprek een politiewagen met loeiende sirenes aanrijden, waarna twee agenten uitstappen en achter een vluchtende jongen aan sprinten.

Lees ook: Als ze zich maar als Fransen gedragen

Op zijn private middelbare school heerste „een sfeer van discipline”. Daar kwam hij er naar eigen zeggen achter dat tolérance zéro werkt

Aan de keukentafel ging het in Bardella’s jeugd niet over politiek; zijn vader zei dat hij pas zou stemmen als hij op zijn zoon kon stemmen, vertelde hij eens aan Le Parisien. Het was de omgeving waar hij opgroeide die hem politiek bewust maakte, zegt Bardella zelf. Hij heeft het ook onderdeel van zijn identiteit gemaakt: sinds hij zich als 16-jarige meldde als posterplakker voor het toenmalige Front National presenteert hij zich als monsieur banlieue. Dat doet hij door jeugdherinneringen op te halen in debatten over immigratie en integratie – de absolute speerpunten van de partij. Zo deelde hij eens een anekdote over niet-religieus praktiserende vriendinnen die plotseling allemaal een hoofddoek zouden zijn gaan dragen. Voor Bardella was het een teken van de „verwildering” en het separatisme in voorsteden als Saint-Denis – en reden om te pleiten voor een verbod op hoofddoeken in openbare ruimten.

Bardella gebruikt de term ‘omvolking’ niet, maar hij lijkt de complottheorie die voorspelt dat het witte Franse volk wordt vervangen door een ander – bruiner en/of islamitisch – volk wel aan te hangen. Op de rechtse zender BFM TV zei hij vorig jaar dat sommige niet-Europese migranten „naar ons land komen om het te veranderen”. Ook zei hij eens dat „Frankrijk het hotel van heel Afrika is geworden” en dat het „Franse volk” op het punt van uitsterven staat.

Bardella zet graag zijn eigen migratieachtergrond in: zijn moeder is Italiaans, zijn vader Italiaans-Frans. „Het stelt hem in staat twee typen immigranten tegenover elkaar te zetten”, zegt de in radicaal-rechtse partijen gespecialiseerde politicoloog Jean-Yves Camus. „Families als de zijne – Europees, katholiek, geïntegreerd – en migranten, bij wie meer tegenstellingen met de Franse cultuur te vinden zijn.” Bardella ziet – anders dan vooral oudere partijgenoten – ruimte in Frankrijk voor migranten, maar enkel als zij tot die ‘goede migranten’ behoren en zich assimileren.

Overtuigd ‘mariniste’

Bardella’s ouders beseften dat onderwijs hun zoon aan een beter leven kon helpen, en hoewel zij het als onderwijsassistent en mkb’er niet breed hadden, stuurden ze hem naar een private middelbare school in het centrum van Saint-Denis. „Er heerste een sfeer van discipline, van stevigheid. Als iemand zich misdroeg, werd hij de klas uit gezet”, zei Bardella in 2019 in een interview met het radicaal-rechtse opinieblad Valeurs Actuelles. Op school kwam hij er naar eigen zeggen achter dat tolérance zéro werkt, wat hij later ook bepleitte op politiek niveau op het gebied van orde en veiligheid.

Bardella’s ideeën over veiligheid, immigratie en de islam sluiten naadloos aan bij het huidige programma van Marine Le Pen. Dat is geen toeval, zegt RN-parlementariër en generatiegenoot Thibaut François (32). „Jordan is een overtuigd mariniste. Hij zag hoe mevrouw Le Pen de partij veranderde, professionaliseerde, systematisch verbeterde en daarmee verkiezingen won.”

Een belangrijk onderdeel van deze „professionalisering” was de dédiabolisation (ont-demonisering) van de partij van vader Le Pen. Sinds haar aantreden heeft Marine Le Pen afstand genomen van extreem racistische uitlatingen van haar vader, en partijgenoten met zeer extremistische ideeën ontslagen – zelfs Le Pen senior is in 2015 het lidmaatschap ontnomen. Hoewel het partijprogramma nog altijd als radicaal-rechts te definiëren valt, heeft ze een aantal standpunten, onder meer over de Europese Unie, afgezwakt. Met dit zachtere imago weet Le Pen een bredere kiezersgroep te trekken.

Lees ook: Marine Le Pen rukt op met radicaal-rechts programma onder ‘mantel van alledaagsheid’

Hoewel Bardella zijn studie (aardrijkskunde aan de chique Universiteit Paris-Sorbonne) vanwege zijn politieke ambities nooit afmaakte, vertellen vriend en vijand dat hij bijzonder slim is. Zo noemde Valérie Pécresse, voorzitter van bestuursregio Île-de-France en oud-presidentskandidaat van De Republikeinen, hem vorig jaar tegenover Le Monde „intelligent, briljant, een bijna romanesk personage”. In de media wordt hij vanwege zijn gesoigneerde uiterlijk geregeld beschreven als „ideale schoonzoon”.

Hoewel zijn salonfähige imago aantrekkelijk is voor een partij die haar omstreden geschiedenis wil afschudden, is het ook een zwakte. Bardella’s uiterlijk en uitspraken zijn dermate geregisseerd dat het geforceerd lijkt. Achter de schermen wordt hij door partijgenoten zelfs „cyborg” genoemd – een samensmelting tussen mens en machine. „Het is iemand die volledig geconditioneerd is en alles uitdenkt om maar geen domme dingen te doen”, zegt de lokale politicus Clavel.

Marine Le Pen lijkt geen moeite te hebben met de robotachtige stijl van haar kroonprins. Nadat Bardella van afdelingssecretaris in Saint-Denis was doorgestoomd tot raadslid van Île-de-France, plaatste ze hem in 2017 in het hart van haar campagneteam voor de presidentsverkiezingen dat jaar. In de jaren die volgden werd hij achtereenvolgend tweede vicepresident, eerste vicepresident en interim-president van de partij. Ook werd hij partijwoordvoerder en lijsttrekker bij de Europese verkiezingen in 2019. Sinds dat jaar zetelt hij in het Europees Parlement.

Minder ervaren

Zijn jonge leeftijd lijkt Bardella nauwelijks in de weg te hebben gestaan. Ook dit past bij het pad dat RN onder Marine Le Pen heeft ingeslagen. De partij trok jongere politici aan – 33 van de huidige 89 parlementariërs zijn jonger dan veertig jaar – om een frisser imago te krijgen. Met succes: het aantal jonge stemmers is fors toegenomen.

Lees ook: Le Pen-stemmers vind je nu in alle geledingen in Frankrijk

Thibaut François, slechts vijf jaar ouder dan Bardella, zegt nooit te hebben ervaren dat zijn leeftijd werd gezien als iets negatiefs. „Dat is geen thema. De partij realiseert zich dat het verstandig is om jongere generaties aan zich te binden.”

Oudere partijgenoten hebben wel soms moeite met de jonge leeftijd van Bardella. „Onder mijn generatiegenoten en partijgenoten die nog iets ouder waren, waren er critici die het onverantwoord vonden dat Jordan op 18-jarige leeftijd het departement leidde”, vertelt Clavel, die destijds tegen de vijftig was. En ook in Franse media fluisterden RN’ers de afgelopen jaren af en toe dat Bardella ervaring mist, en kennis over grote dossiers. Hijzelf zei eerder dit jaar in tv-programma Touche pas à mon poste te ervaren dat hij „minder het recht heeft om fouten te maken dan ouderen”.

Niet alleen op politiek vlak kwamen Marine Le Pen en Bardella de afgelopen jaren nader tot elkaar. Sinds 2019 heeft hij een relatie met Nolwenn Olivier, het nichtje van Marine Le Pen. Critici vermoeden dat hij op professioneel vlak heeft geprofiteerd van deze relatie, waarbij sommigen erop wijzen dat Bardella eerder samen was met de dochter van Le Pens vriend en geestverwant Frédéric Chatillon.

Bardella ontkent geprofiteerd te hebben van zijn relaties, maar buiten kijf staat dat de relatie met Olivier hem fysiek dichter bij Le Pen heeft gebracht. Tegenwoordig wordt hij geregeld gezien in het Parc de Montretout in Saint-Cloud, ten westen van Parijs: het privéterrein waar de familie Le Pen al decennia woont, en ook zijn vriendin Olivier. Volgens sommige media woont Bardella er zelf ook – wat zijn woordvoerder ontkent. Het contrast met de cité waar Bardella opgroeide kan bijna niet groter. Vrijwel alle huizen op het propriété privée zijn vrijstaand en gebouwd in neoklassieke stijl, de meeste zijn behangen met ronddraaiende camera’s. Voor de deuren staan Jaguars, Audi’s, Mini Coopers, een paardentrailer. Op een oppas en een tuinman die gevallen bladeren ruimt na is iedereen wit.

De relatie met Olivier is een van de weinige privézaken over Bardella die bekend zijn. Zoals hij zijn uiterlijk verzorgt, zo lijkt Bardella ook de informatie die wel en niet naar buiten komt te controleren. Verhalen over dronken avondjes uit, affaires of familievetes zijn nooit aan het licht gekomen. Over eventuele hobby’s is weinig bekend – Bardella schijnt vooral erg veel te werken. Volgens Franse media leest hij naast politieke boeken en kranten nauwelijks. Tussen het werken door zou hij wel bokslessen krijgen. Hij schijnt een Netflix-account te hebben en Italiaans te koken.

Zijn nabijheid tot de familie Le Pen, zijn uiterlijk en het feit dat hij is opgegroeid en woont in de omgeving van Parijs kan Bardella volgens politicoloog Camus ook tegenwerken. „Voor sommige kiezers vertegenwoordigt Bardella het partijsysteem, het Parijse systeem. En op het platteland, waar traditioneel veel RN-stemmers wonen, bestaat een wantrouwen tegen alle Parijse systemen.” De politicus onderstreept geregeld de bescheiden achtergrond van zijn ouders en dat hij niet aan een grande école is afgestudeerd als bewijs dat hij niet tot de Parijse elite behoort.

Lees ook: Een ‘Frexit’ wil ze niet meer, maar Marine Le Pen wil wel Polen achterna

Wat de volgende stap is voor de golden boy is onduidelijk. Commentatoren wijzen naar de presidentsverkiezingen van 2027, waarbij hij kandidaat zou kunnen worden. Bardella houdt deze boot voorlopig af; op BFM TV zei hij onlangs dat hij „niet tijdens het scheren droomt over hoe het is om president van de republiek te zijn”. Ook anderen benadrukken dat 2027 nog erg ver weg is. RN-parlementariër François: „Politieke jaren tellen als lichtjaren”.

Hoewel Le Pen dit jaar zei dat ze zich – behalve in het geval van „uitzonderlijke omstandigheden” – niet meer kandidaat zal stellen voor de presidentsverkiezingen, ziet Camus Bardella niet meteen haar plaats innemen. „Als partijvoorzitter moet je ruzies oplossen en scheidsrechter spelen. Het is niet de beste plek om je ideeën tentoon te stellen en je als leider te profileren.” Hij benadrukt dat Le Pen de parlementaire fractie blijft leiden.

Als partijleider zal Bardella proberen te laten zien dat hij niet alleen de beste is van zijn generatiegenoten, van de marinistes, maar ook van de hele partij. Presidentskandidaat worden, laat staan de verkiezingen winnen, is nog een stap verder. „De president moet boven de partijen uitstijgen en zich de kandidaat van alle Fransen tonen”, zegt Camus. Zover is Bardella nog zeker niet. Maar hij is pas 27.