Je hoort echt niet meer bij een nerdy niche als je nu graag Dungeons & Dragons speelt

‘Het is een zonnige ochtend in de havenstad Teigh en in herberg Fortune’s Favour zet waardin Petra een stevige pot thee, terwijl ze door de kranten van die dag bladert. Eén voor één stommelen de avonturiers de trap af en nemen gapend plaats aan hun vaste tafel in de sjofele gelagkamer…”

Op deze druilerige zondag zitten zes twintigers opgekruld rond de salontafel in een galerijflat aan de rand van Leiden. Door het raam klinkt het geraas van auto’s op de N206. Het groepje is net begonnen met een nieuwe ronde van het fantasyspel Dungeons & Dragons en iedereen luistert aandachtig naar spelleider Kjelld Kroon (27), die de scène aan hen beschrijft: „Ryta, jij komt als eerste naar beneden, wat wil je doen?”

In het dagelijks leven zijn de vrienden in deze woonkamer verpleegkundige, student of natuurkundige, maar in het spel veranderen ze in een kunstzinnige sater, een verloren gewaande elfenprins en een opvliegerige oude dwerg. In die rollen spelen ze al improviserend de ontbijtscène in de herberg uit en bespreken wat ze die dag willen gaan doen.

Transformatie

D&D bestaat al sinds de jaren 70 – „een klassiek nerdspel”, zegt Kroon met een knipoog – maar de afgelopen jaren is sprake van een opleving. Wereldwijd zijn er naar schatting 13 miljoen spelers en langzaam lijkt het van een nerdy nichespel te veranderen in een gezelschapsspel in de categorie Catan. Eind maart werd de franchise uitgebreid met de film Dungeons & Dragons: Honour Among Thieves, met sterren als Chris Pine, Regé-Jean Page, Michelle Rodriguez en Hugh Grant.

Het spel wordt ontdekt door nieuwe, jongere doelgroepen, bevestigt marketingmanager Peter de Been van speldistributeur Asmodee Nederland. Het past binnen een bredere trend. Vooral tijdens de pandemie schoot de verkoop van bordspelletjes omhoog. „We behaalden twee keer zoveel omzet”, zegt De Been. Het loopt nu iets minder storm, maar de omzet is nog steeds hoger dan voor de pandemie.

Die positieve trend geldt ook voor de genres waarmee spellen vaak worden geassocieerd: fantasy en sciencefiction zijn ‘cool’ geworden. Bij spellenwinkel Friends & Foes in Amsterdam zien ze de verschuiving voor hun ogen gebeuren. Eigenaar Steffan Ros vertelt dat hij in zijn jeugd al fan was van onder meer Star Wars: „Dat maakte me een geek, of een nerd. Nu gaat iedereen in Pathé naar Marvel-films en zien we in de winkel een heel breed publiek.”

De groep in Leiden bestaat ook uit zulke nieuwelingen. Ze kennen elkaar al sinds de middelbare school en begonnen vorig jaar met D&D vanwege het enthousiasme van Dungeon Master Kroon. „We zouden het één keer een avondje doen, maar dat liep uit de hand”, grinnikt Eduardo Montbrun Salazar (27), die een archeoloog met geheugenverlies speelt. Meer dan een jaar later is het avontuur nog steeds bezig.

De opmars van D&D heeft verschillende oorzaken, legt winkeleigenaar Ros uit. Zo speelde Stranger Things een rol. In de populaire Netflix-serie vormt D&D een rode draad. En het helpt dat er Hollywoodsterren zijn die D&D spelen. Mede-eigenaar Joyce Demarteau van Friends & Foes heeft nog een verklaring: „Het is storytelling. Dat was het altijd al, maar nu slaan mensen daar massaal op aan.”

Maar de belangrijkste reden dat D&D zo’n grote vlucht genomen heeft, zijn de digitale speelmogelijkheden. Tijdens de pandemie trokken oude en nieuwe spelers naar platforms als Roll20 en Discord, en nog steeds maken mensen hier gretig gebruik van. Terwijl de spelers in Leiden op pad gaan, chips etend en dobbelend, klinkt er af en toe gegiechel uit de laptop. De broer van Kroon doet mee vanuit Zwitserland. Maar ook degenen die wel fysiek aanwezig zijn rollen de dobbelsteen nog steeds liever digitaal: „Minder hoofdrekenen”, grinnikt Montbrun Salazar.

Complexe geschiedenissen

Ook zonder het hoofdrekenen moet je al enorm veel in je hoofd bijhouden om alle complexe geschiedenissen, verhaallijnen en scores te kunnen bevatten. Vooral Dungeon Master Kjelld Kroon is uren bezig met de voorbereiding van elke sessie. Als spelleider vertelt hij het verhaal en speelt alle personages die de andere spelers tegenkomen. D&D is een open spel, maar de spelleider bewaakt de lijn van het verhaal, in dit geval de queeste om de Orde van de Obsidiaan te verslaan. Om iets te kunnen doen, een poortwachter misleiden of iemand aanvallen, moeten de spelers gooien met een van de vele dobbelstenen en Kjelld Kroon is uiteindelijk degene die besluit of een actie slaagt.

Hij zit aan het hoofd van de tafel. Voor hem liggen verschillende notitieblokken met pagina’s vol aantekeningen over het spelverloop van de vorige keren en zijn plannen voor deze sessie. Kroon: „Een druk hoofd had ik sowieso al, nu heb ik er een uitlaatklep voor. Ik zeg altijd, ik ben eigenlijk een fantasyboek aan het schrijven, zoveel werk als het me kost.” Dat was ook zijn droom. „Ik wilde altijd wel schrijven, maar opgroeien als jongen, op Bonaire… Maar nu doe ik het gewoon en denk ik: fuck yeah.”

D&D heeft voorbedachte verhaallijnen die je kan spelen, maar Kroon heeft zelf alle onderdelen van deze spelwereld bedacht, inclusief politieke en historische achtergronden: „Normaal heb je in fantasy vaak de ork als slechterik, maar in deze wereld zijn het mensen die echt the worst zijn. Het verhaal gaat over een groep non-humans op avontuur in een door mensen overgenomen wereld.” Kroon is in het dagelijks leven programmamaker en filosoof, gespecialiseerd in dekolonisatie.

Beoefenaars vinden het leuk om iemand te spelen die ver van de werkelijkheid staat. Sarah-Ann Maartense (28), die een wispelturige, kunstzinnige sater vertolkt, kan het iedereen aanraden. „Je kan in de huid kruipen van iemand anders en beslissingen nemen die je zelf nooit zou nemen.”

Het opzoeken van je eigen grenzen en het onderzoeken van machtsstructuren is iets waar D&D zich goed voor leent, ziet Sarah Lynne Bowman, onderzoeker en hoofddocent game-ontwerp aan de universiteit van het Zweedse Uppsala. Bowman onderzoekt hoe rollenspellen als D&D ingezet kunnen worden voor persoonlijke ontwikkeling en sociale transformatie. „In het spel heb je enorm veel vrijheid, in wie je wil zijn en hoe je je door de wereld beweegt. Dat is iets wat veel mensen niet ervaren in hun dagelijks leven en dat kan heel bevrijdend werken”, zegt ze via een videoverbinding.

De mogelijkheden om het spel op die manier toe te passen nemen alleen maar toe nu er steeds meer nieuwe groepen D&D-spelers zijn. „Er zijn altijd mensen geweest in D&D-gemeenschappen die hun eigen draai gaven aan het spel. Maar nu er een verschuiving is in het soort mensen dat D&D speelt, zie je dat zij steeds vaker het spel aanpassen rond thema’s als macht en identiteit.”

Wrijving

De nieuwe populariteit zorgt echter ook voor wrijving. Niet alle spelers staan te trappelen om het spel inclusiever te maken en bijvoorbeeld het concept van ‘rassen’ voor personages te bevragen en veranderen. Ook klinkt er kritiek op de manier waarop de makers proberen geld te verdienen aan de nieuwe populariteit. Vanaf het begin van het spel in de jaren 70 is er al spanning tussen de makers en de spelers, vertelt Bowman. „Het spel is in de kern iets wat je samen creëert,” benadrukt zij. „Het bestaat alléén aan tafel, tussen de spelers.” Spelers voelen enorm veel eigenaarschap over hun invulling van het spel en dat schuurt als de makers eraan willen verdienen.

Ook de nieuwe film werd mede om die reden in eerste instantie kritisch ontvangen. Maar de spelers in de woonkamer in Leiden willen de film inmiddels graag zien. Kroon, tijdens een pauze: „Hij is goed besproken, mensen zeggen dat het echt voelt alsof je een potje D&D speelt.” Iedereen lacht en Montbrun Salazar stoot hem aan: „En dat uit de mond van degene die ons een paar weken geleden nog probeerde te overtuigen om de film te boycotten.”

Het is al donker als de spelers klaar zijn met hun sessie. De groep keert terug naar de herberg waar ze napraten over hun avonturen van die dag en de doden die ze hebben begraven. Dan zeggen de digitale spelers elkaar gedag. Over twee weken treffen ze elkaar weer in havenstad Teigh.