Is de inflatie in september gestopt? Het beeld is vertekend

Daar komt opeens, na bijna twee jaar van hoge inflatie, de nul in zicht. Op basis van een eerste, voorlopige berekening meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek vrijdag dat de inflatie in Nederland in september 0,2 procent op jaarbasis bedroeg. De prijzen lagen afgelopen maand dus maar een fractie hoger dan een jaar geleden.

Volgens de Europese inflatie-index, die iets afwijkt van die van het CBS, lag de inflatie in Nederland zelfs al licht negatief: minus 0,3 procent op jaarbasis.

Die nul springt in het oog: vorige maand lag de inflatie nog op 3 procent, afgelopen voorjaar nog op 5 à 6 procent. Zijn de grote prijsstijgingen nu voorbij? Enkele kanttekeningen zijn op hun plaats.

Ten eerste komt het CBS op 10 oktober met een uitgebreidere, op meer data gebaseerde berekening van het inflatiecijfer van september. Dat kan afwijken van de voorlopige berekening, al zal het beeld waarschijnlijk niet fundamenteel wijzigen.

Ten tweede zegt het CBS-cijfer niet alles over de prijzen die je als consument dagelijks betaalt. Verreweg de belangrijkste oorzaak voor de sterk gedaalde inflatie in september zijn de energieprijzen. Die daalden met 38 procent ten opzichte van vorig jaar. En aangezien ze 8 procent wegen in het mandje van de consumentenbestedingen, oefenen ze zo een behoorlijke neerwaartse invloed uit op het algemene inflatiecijfer.

Die daling van 38 procent heeft er vooral mee te maken dat de energieprijzen vorig jaar rond deze tijd zeer hoog waren. Zo valt een vergelijking met nu al snel heel laag uit.

Voedsel, goed voor 14,52 procent van de consumentenbestedingen, was in september juist 10,2 procent duurder dan een jaar eerder. De voedselinflatie nam amper af in vergelijking met augustus (10 procent). Ook diensten waren nog fors duurder dan vorig jaar (4,6 procent), al verliezen de prijsstijgingen in de dienstensector wel aan vaart (het cijfer was 5,4 procent in augustus).

Vertekend beeld

Een factor die de door de meeste mensen gevoelde inflatie sterk vertekent, is de herziening van de meetmethode die het CBS in juni doorvoerde. Het statistiekbureau moest schoorvoetend toegeven dat het de energieprijzen niet correct had gemeten. Het ging uit van de prijzen van nieuwe energiecontracten, die na de Russische aanval op Oekraïne de hoogte in schoten. Dit terwijl de lagere prijzen van eerder afgesloten contracten bij veel consumenten nog doorliepen. Zo kon het gebeuren dat de officiële door het CBS gerapporteerde inflatie vorig jaar in Nederland veel hoger uitviel dan in de rest van de eurozone, waar energieprijzen over het algemeen preciezer werden gemeten. De Nederlandse inflatiepiek lag volgens deze oude CBS-methode op 14,5 in september, tegen een piek van 10,6 procent in de eurozone in oktober.

In de herziene CBS-meetmethode, waarin de duur van energiecontracten wél is weerspiegeld, treedt de inflatie geleidelijker op. Dat betekent dat de Nederlandse inflatiepiek later plaatsvond (in januari 2023) en bovendien lager lag (11,6 procent).

Alleen, de nieuwe methode wordt niet met terugwerkende kracht gebruikt in de CBS-statistieken. Daarom geven de huidige inflatiecijfers op jaarbasis eigenlijk een onjuist beeld: de afname van de inflatie is veel te sterk.

Als je de nieuwe, meer realistische CBS-methode consequent – met terugwerkende kracht – zou toepassen, zou de inflatie nu op 7 procent op jaarbasis liggen, volgens de Europese meetmethode zelfs op 8,6 procent, zo laat Wim Suyker, gepensioneerd hoofdeconoom Centraal Planbureau, in een reeks berichten op X (voorheen Twitter) zien. Concreet komt het erop neer dat veel mensen nú pas met duurdere energierekeningen zitten, ten opzichte van een jaar eerder.

Negatief inflatiecijfer?

Hoe ontwikkelt het officiële CBS-inflatiecijfer zich verder? Ook in oktober vorig jaar was het uitzonderlijke hoge prijspeil voor energie er nog. Dat kan tot gevolg hebben dat de neerwaartse invloed volgende maand even groot is als die van nu.

In dat geval hoeven andere prijzen, bijvoorbeeld die van voeding, maar bescheiden te dalen om al op een negatieve inflatie uit te komen in oktober. Maar of dat echt gebeurt is natuurlijk niet zeker.

Bovendien: in de loop naar de winter vorig jaar daalden de energieprijzen al sterk. Dat betekent dat, bij gelijkblijvende energieprijzen in de komende maanden, de drukkende invloed van energie op de inflatie straks al grotendeels voorbij is. In dat geval zal de inflatie, zoals die door het CBS wordt gerapporteerd, juist weer gaan stijgen – ook al is dat dan eveneens een optisch effect.

Eurozone

Vrijdag werd ook het inflatiecijfer over september voor de eurozone bekend. Het kwam uit op 4,3 procent op jaarbasis – lager dan de meeste analisten hadden verwacht. In augustus was de inflatie in het eurogebied nog 5,3 procent. Het is gunstig nieuws voor de Europese Centrale Bank, die probeert de inflatie te temperen naar 2 procent, maar de ontwikkeling van de inflatie blijft de komende maanden onzeker.

Lees ook: Rente moet nu op plateau blijven