Indrukwekkende sci-fi over zien en gezien worden

Er gebeuren vreemde dingen rond Haywood Hollywood Horses, de fokkerij die paarden levert aan de nabijgelegen Hollywoodstudio’s. Zo stort eigenaar Otis Sr. opeens ter aarde, in het ziekenhuis blijkt dat er op onverklaarbare wijze een muntstuk in zijn schedel terecht is gekomen. Zoon Otis Jr. (OJ) zag vlak voordat zijn vader dodelijk werd getroffen een schaduw van een UFO over het landschap trekken en vermoedt dat er aliens in het spel zijn.

De schuchtere OJ en zijn extraverte zus Emerald besluiten fotografisch bewijs te leveren voor het bestaan van UFO’s, er valt geld mee te verdienen waarmee de zieltogende fokkerij gered kan worden. Een beetje zoals hun buurman Jupe de traumatische geschiedenis die hij met zich meedraagt exploiteert. De flashback waarin het trauma van Jupe, een vroeger kindsterretje, via een point-of-viewshot uit de doeken wordt gedaan, behoort tot een van de griezeligste scènes van Nope.

Nope is de derde film van Jordan Peele, de Amerikaanse filmmaker die indruk maakte met Get Out en Us. Net als in die films combineert Peele weer op vernuftige wijze allerlei genres, zoals horror, komedie en sciencefiction. Met opnieuw zwarte hoofdrolspelers die in penibele situaties terecht komen en allerlei al dan niet obscure verwijzingen naar films, de populaire cultuur en de maatschappij – met name de situatie van zwarten in hedendaags Amerika. Peele wilde met Nope een vermakelijke spektakelfilm maken die commentaar geeft op „onze verslaving aan spektakel”.

Lees ook het interview met Daniel Kaluuya: ‘Entertainment kan best diepgang hebben’

Dat is goed gelukt. Van Nope is zowel te genieten als film die langzaam toewerkt naar een opwindende Spielbergiaanse climax, en als film met meerdere betekenislagen. Van Peele wordt inmiddels verwacht dat hij in zijn werk politiek stelling neemt en reflecteert op etniciteit. Die verwachting is in Nope eerder een last dan een lust. Het lijkt erop dat hij gewoonweg een spannende sciencefictionfilm wilde maken, met een groter budget dan hij ooit had. Een deel van Nope is door cameraman Hoyte van Hoytema met IMAX-camera’s gedraaid, het andere deel met 65mm-camera’s. Het resultaat is indrukwekkend.

De vraag wat het allemaal betekent is niet eenduidig te beantwoorden. Met name de scènes rond het personage Jupe lijken qua betekenis moeilijk in te passen. Peele stort bovendien erg veel over de toeschouwer uit, van een bijbelcitaat tot een poster van de door Sidney Poitier geregisseerde zwarte western Buck and the Preacher (1971). Ook is er de kwestie van de onbekende zwarte jockey op het echt bestaande en in Nope verwerkte filmpje (eigenlijk geanimeerde foto’s) van Eadweard Muybridge. Zijn experiment is beroemd, de naam van de zwarte paardrijder is echter onbekend.

Zo gaat Nope uiteindelijk over zien en gezien worden, met als ontroerend voorbeeld OJ’s zus Emerald die zich ongezien voelde door haar vader, een onrecht dat door OJ recht wordt gezet. Het bekeken worden heeft ook nare trekjes. Staat de UFO die de hoofdpersonen gadeslaan symbool voor een surveillancestaat? En moet je altijd alles willen zien? Zet Peele toch weer aan het denken.