In Den Haag gaat de zaal los als de Oekraïense band Boombox het strijdlied inzet

Tijdens het uitverkochte concert van de Oekraïense band Boombox gebeurt iets ongewoons. Een handvol toeschouwers begint ermee op deze doordeweekse novemberavond. Een tel later volgt de rest van het publiek en golft door de hele zaal van poppodium Paard in Den Haag oorverdovend de afkorting voor de Oekraïense strijdkrachten: ‘Z-S-Oe, Z-S-Oe, Z-S-Oe.’

Zanger Andrii Chlyvnjoek laat het gebeuren. Hij kijkt uit over 1.050 uitgelaten toeschouwers, van wie velen de Oekraïense vlag om de schouders hebben hangen of rondlopen in het nationaal voetbalshirt. Blauw-gele vlaggen sieren de twee balkons.

„Ik kan me geen concert voorstellen waar mensen hun steun uitroepen voor het leger”, zegt Chlyvnjoek twee dagen later in een Haags hotel, licht vermoeid van een reeks optredens. „Dat maakt deze tournee anders.” Chlyvnjoek (42) toert momenteel met Boombox, een van de populairste bands van Oekraïne, door Europa, onder meer langs Parijs, Den Haag, Berlijn en Frankfurt. Met de kaartverkoop haalt Boombox geld op voor de aanschaf van verkenningsdrones en voor humanitaire hulp.

De Oekraïense toeschouwers, zegt Chlyvnjoek, bezingen met het ‘ZSOe’ hun broer, vader of vriend, die vecht aan het front. En ze scanderen het ook voor hem, als verdediger van Oekraïne.

Russische mortieraanval

Voordat Boombox vorige maand begon aan zijn Europese tournee, zat Chlyvnjoek in Zuid-Oekraïne aan het front. Hij maakt deel uit van een speciaal politiebataljon van vrijwilligers, dat uitvoert waar de krijgsmacht niet aan toekomt. Hij laat een filmpje zien van wat hij doet. Je ziet hem eerst zingend in een auto, even later bestuurt Chlyvnjoek in een groen veld een drone die bommen laat vallen op Russische posities. Hij maakt daar met zijn drone ook beelden van.

Chlyvnjoek – grijze muts op en oorbel in zijn linkeroor – draagt een groen shirt met Saint Javelin erop, een internetmeme van een heilig figuur die een Javelin vasthoudt, een in Oekraïne populair antitankwapen. Bij zijn neus is een litteken te zien, opgelopen nadat hij ander werk deed met het politiebataljon. Chlyvnjoek noemt dat werk „het schoonmaken” van een bevrijde stad: het uitschakelen van achtergebleven bewapende Russische soldaten. „Het leger”, legt de zanger uit, „heeft niet altijd de kans om iedere woning te controleren, Dus gaan wij huis voor huis langs.”

Tijdens zo’n actie trof een stukje ijzer van een Russische mortieraanval zijn gezicht. „Ik rende en toen, boem, lag ik op de grond. Ik dacht: klote-Russen, nu ben ik uitgeschakeld. Ik proefde bloed in mijn neus en mond. Maar een kameraad zei: ‘Alles is oké: je hoofd, benen en armen zitten er nog aan.’” In een ziekenhuis werd het metaal verwijderd.

Toen Rusland op 24 februari Oekraïne binnenviel, kreeg Chlyvnjoek, net als andere mannen, een oproep zich te melden bij een politie- of legerpost. De geplande tournee door de Verenigde Staten werd afgeblazen. In plaats van met een microfoon liep de zanger nu rond met een wapen, in camouflagekleding die hij normaal gesproken aantrekt als hij barbecuet.

Op de tweede oorlogsdag moest hij het hoofdbureau van de politie in Kiev verdedigen. „Ik was angstig en nerveus. De hele nacht hebben we gewacht op het moment dat we moesten schieten op Russen die verderop zouden landen met helikopters.” Chlyvnjoek hoefde niet in actie te komen. De helikopters werden neergehaald, vertelt hij. De volgende dag werd hij ingedeeld in het politiebataljon en kreeg hij betere wapens en bescherming.

Het is een leven ver weg van dat van een gevierde zanger. Chlyvnjoek denkt niet meer aan het maken van een nieuw album. In plaats daarvan maakt hij zich zorgen over Russische raketten die zijn kinderen van 9 en 11 jaar kunnen doden. Hij zag de grote angstogen van zijn zoontje toen ze samen schuilden in een ondergrondse parkeerplaats. Zijn kinderen verblijven nu ergens waar het veilig is, hij wil niet zeggen waar.

De wereld is veranderd, maar is daarmee niet ongewoon geworden, stelt Chlyvnjoek. „Dit is niet alleen een verandering in het leven van een rockster. De wereld is voor iedereen veranderd. Ook voor jullie. De Derde Wereldoorlog is begonnen. Jullie vechten aan onze zijde, alleen lopen jullie niet rond in legerkleding. Nog niet.”

Ook oorlog, vindt hij, moeten we zien als onderdeel van het normale leven. „Het is normaal dat je je land verdedigt. Je kunt vluchten of vechten. Beide reacties zijn normaal voor de mens. Sommigen zijn bereid om te vechten. Bij mij zit het in mijn bloed. Ik kreeg het mee van mijn grootouders die het weer meekregen van hun grootouders en de generaties daarvoor. We vechten al eeuwen oorlogen uit tegen Rusland. We hebben nooit de kans gehad om afscheid te nemen van dit monster-imperium dat je vermoordt als je geen Rus bent.”

Door de oorlog zingt Chlyvnjoek niet meer in het Russisch. „Rusland gebruikt de taal als wapen. Ze zoeken naar regio’s waar mensen Russisch spreken en zeggen dat ze die gebieden gaan bevrijden. We kijken dus niet naar Russische films. We cancelen alles wat Russisch is. Maar het gaat niet om het gevecht tegen een cultuur. Het is een oorlog tegen een tirannie.”

Virale video

Als het concert al over de helft is, schijnen blauwe en gele lichten door de zaal en klinken zware klappen van de drummer. Het publiek klapt ritmisch mee. Dan zet Clyvnjoek de eerste zinnen van het Oekraïense strijdlied Oj oe loezi tsjervona kalina (In de weide een rode sneeuwballenstruik) in. Een ruim honderd jaar oud patriottisch nummer over de herrijzenis van Oekraïne en de strijd tegen Rusland. In vertaling luiden de eerste twee regels: ‘Oh, in de weide hangt de rode sneeuwballenstruik gebogen, ons glorieuze Oekraïne is ergens verdrietig over.’

De zaal ontploft. Oorverdovend gejuich klinkt uit de kelen, telefoons gaan massaal de lucht in om te filmen. Er wordt gezwaaid met de Oekraïense vlag. Hartstochtelijk zingen, nee, brullen alle toeschouwers mee, harder nog dan bij de hits die Boombox eerder deze avond speelt.

Dit is het lied dat ze allemaal kennen, waarvoor ze vanavond naar Den Haag zijn gekomen, het nummer dat de gevluchte Oekraïners bindt. „Voorheen draaiden de concerten om Boombox en onze liedjes”, zegt Chlyvnjoek erover. „Nu zijn ze als een bijeenkomst van een grote Oekraïense familie.”

Hij blies Oj oe loezi tsjervona kalina hoogstpersoonlijk nieuw leven in. Dat ging zo: „Op de tweede oorlogsdag vroegen de jongens of ik wat wilde zingen. Op dat moment reden we langs een plein in het centrum van Kiev”, herinnert hij zich. Het was eind februari, de hoofdstad werd belegerd en oogde verlaten. Inwoners waren gevlucht of schuilden in kelders of metrostations. De akoestiek op zo’n leeg plein met de omringende gebouwen maakt het geluid vast geweldig, dacht Chlyvnjoek opeens. „Ik voelde dat ik dit nummer moest zingen. Iedereen kent het.”

Het gefilmde optreden, met Chlyvnjoek in camouflagekleding en een machinegeweer voor de borst, ging viraal. Jong en oud zingt het sindsdien. De populariteit van het liedje komt niet alleen door de tekst, maar ook door zijn rol, denkt Chlyvnjoek. „Oekraïners zagen een beroemdheid, van wie ze dachten: ‘Die leeft in zijn eigen wereld waar alles van goud is. Die zit met topless vrouwen in het zwembad, drinkt champagne en rijdt rond in een Ferrari. Maar hij vlucht als het gevaarlijk wordt.’ En nu dachten ze wellicht: ‘Als een beroemdheid de wapens oppakt, kunnen wij dat ook.’”

Lees ook ‘Oj oe loezi tsjervona kalina’ is het tweede volkslied van Oekraïne

Het nummer kreeg internationale bekendheid toen Pink Floyd kwam met een eigen bewerking van Oj oe loezi tsjervona kalina met daarin Chlyvnjoeks optreden. Hij vertelt over de keer dat hij de eigenaar van pompstations belde met de vraag of hij honderd liter benzine zou kunnen krijgen voor de soldaten. Benzine was toen schaars. De eigenaar kende hem, omdat zijn kinderen elke ochtend het nummer zingen. En dus kreeg Chlyvnjoek de benzine mee.

Door zijn bekendheid en donaties voor zijn muziek krijgt Chlyvnjoek telefoontjes van legereenheden of hij ze kan helpen aan munitie, medicijnen of voedsel. Na dit interview gaat hij in Den Haag op zoek naar winterkleren voor soldaten. „Die heb je ook in Oekraïne, maar de kwaliteit is hier beter.”

Komende week keert Chlyvnjoek terug naar Oekraïne. Tijdens de tournee heeft hij voortdurend het onrustige gevoel dat hij in Oekraïne nodig is. En dat niet alleen: „Als ik in het buitenland ben, schaam ik me, omdat ik veilig ben.”