In blaasmuziekgek Limburg strijden fanfares om de wereldtitel

„Deze keer niet die heel lange noten. Laat het veren. Dat moet uit de onderkant van het orkest komen.” Dirigent Jan Cober is deze repetitie-avond van de Koninklijke Harmonie Thorn (KHT) druk met fijnslijpen. Soms zoomt hij in op één noot, die net even preciezer moet.

94 paar ogen zijn op zijn aanwijzingen, gezichtsexpressie en armgebaren gericht. Wie de geconcentreerde blikken ziet en naar het gespeelde luistert, zou vergeten dat het hier enkel om amateurmuzikanten gaat. Maar de missie is dan ook een serieuze. Tijdens het slotweekeinde van het Wereld Muziek Concours (WMC), een vierjaarlijks internationaal blaasmuziekspektakel in Kerkrade, doet de KHT met zeven internationale concurrenten mee in de concertdivisie voor harmonieën. De winnaar mag zich wereldkampioen noemen.

De repetitie vindt plaats in de sporthal van het Belgische buurdorp Kessenich. De akoestiek en andere omstandigheden daar zijn vergelijkbaar met die van de Kerkraadse Rodahal. De afmetingen van het WMC-podium zijn met tape aangeven op de vloer.

Rondvraag

De wil om mee te doen aan dat evenement werd duidelijk door een referendum, vertelt Franca Eurlings-Tonnaer, president van de KHT en zelf hoornist in de harmonie. „Toen ik aantrad, hebben we een rondvraag gedaan. Wat vinden we het belangrijkst: samenzijn of ook echt presteren? De meeste mensen wilden de vijfjaarlijkse concoursverplichting invullen met een WMC-deelname.”

De in Thorn geboren Cober werd op het WMC van zestig jaar geleden besmet met het muziekvirus tijdens een optreden van de Koninklijke Harmonie Thorn, waarin toen ook zijn vader speelde. Zijn fascinatie ging nooit meer over. Hij ging klarinet spelen en groeide daarna uit tot een topdirigent (op zijn zeventigste leidt hij twee Nederlandse en een Spaans harmonieorkest). „Blaasmuziek lijdt onder vooroordelen”, vindt Cober. „Bij het NOS Journaal werd het WMC ooit aangekondigd als ‘hoempa’. Men heeft geen idee van het artistieke niveau in onze wereld.”

Alleen al 15.000 muzikanten van onder meer mars- en showorkesten, harmonieën (bijvoorbeeld de US Marine Band) en fanfares uit de hele wereld verzamelden zich de afgelopen weken voor het WMC, dat sinds 1951 om de vier jaar plaatsvindt in Kerkrade. De editie van dit jaar had eigenlijk al in 2021 gehouden moeten worden, maar werd uitgesteld vanwege corona. „Door de pandemie is het aantal deelnemers met zo’n 25 procent teruggelopen”, vertelt Björn Bus, artistiek directeur van het WMC. „Met name gezelschappen in de lagere divisies maken pas op de plaats. Die proberen eerst zaken zoals de bezetting weer op orde te krijgen, nadat corona alles een tijdlang stillegde. Orkesten uit Noordoost-Azië blijven weg, omdat vanwege de oorlog routes over Rusland en Oekraïne wegvallen. Dat maakt de vliegtickets erg duur.”

Provinciale identiteit

Het WMC verandert met de jaren. De editie 2017 was de eerste met een andere opzet voor de harmonieën die meededen in de concertdivisie. „Ze hoefden niet langer een verplicht werk te spelen, maar werden gestimuleerd om met een mooi samenhangend programma, een Gesamtkunstwerk, te komen, waarbij ook gespeeld kan worden met niet muzikale elementen als poëzie, dans, beeld, licht.”

In Limburg is blaasmuziek een onderdeel van de provinciale identiteit. De provincie is hofleverancier van wereldkampioenen. Sommige kleine plaatsen kennen zelfs twee amateurorkesten. In Thorn (2.500 inwoners) heeft de KHT (de Bokken) concurrentie van de harmonie St. Michaël (de Geiten). Eijsden (9.700 inwoners) heeft de Koninklijke Harmonie Sainte Cécile (de Roden) en de Koninklijke Oude Harmonie (de Blauwen). De tweestrijd die teruggaat tot de negentiende eeuw ontaardt soms in tweespalt: twee aparte Sinterklaasintochten of het denken over leden als aparte mensensoorten. „Maar in Thorn zijn de onderlinge verhoudingen tegenwoordig heel goed”, verzekert Eurlings-Tonnaer.

De Nederlandse blaasmuziekwereld en ook de Limburgse merken ondertussen wel de gevolgen van het wegbezuinigen van muziekonderwijs. Bus: „Het wordt moeilijker om jeugd te enthousiasmeren. Slechts een paar gezelschappen aan de top verzorgen intern opleidingen. In de breedte moet er snel iets veranderen anders zal de verschraling groot zijn. Dan blijven er een paar top-projectorkesten over, maar dunt het op lokaal niveau enorm uit. Nu al worden harmonieën, fanfares en brassbands opgeheven of fuseren ze noodgedwongen.”

Natuurlijke cyclus

Cober: „Terwijl vanuit die gezelschappen de mensen doorstromen naar de toporkesten of naar conservatoria en topplekken in de klassieke muziek of jazz. De natuurlijke cyclus is doorbroken.”

Bij al die zorgen is de dirigent positief over de kansen van het KHT dit weekeinde: „De harmonie heeft van nature een grote, volle klank. De afgelopen tijd hebben we gewerkt aan verdere variatie: subtiel en vloeiend spelen, kleuren mengen.”

Eurlings-Tonnaer kent weinig twijfel: „We gaan voor het allerhoogste, wereldkampioen worden.” Cober deelt die overtuiging, maar „de voorbereidingstijd met die enorme intensiteit van samen muziek maken is minstens zo mooi.”