‘Ik ben behoorlijk losgegaan met die historische teksten’

‘Nuw-Nederland/ gy edelste gewest’, schreef Jacob Steendam in 1662 over de Nederlandse kolonie in Amerika. Hij behoorde tot de dichterskringen van zeventiende-eeuws Amsterdam, maar reisde ook veel. We noemen hem nu de eerste dichter van New York maar dat zal hem zelf niet veel hebben gezegd, want toen hij er woonde, heette de stad nog Nieuw Amsterdam.”

Samen met gezelschap Camerata Trajectina, gespecialiseerd in de muziek uit die tijd, maakte historicus Jaap Jacobs een programma over de klanken van Manhattan tussen Hudsons bezoek in 1609 en de Engelse overname in 1664. Dichter en globetrotter Jacob Steendam is de hoofdpersoon. Jacobs ging als historicus Steendams gangen na.

„Steendam is geboren in Duitsland en groeit op in de Republiek. Rond 1650 komt hij met zijn vrouw en zoontje in Nieuw Nederland terecht. Hij schrijft: ‘Dit is het land, daar Melk, en Honig, vloeyd/ Dit is ’t gewest, daar ’t Kruyd (als dist’len) groeyd’. En als het minder goed gaat dan schrijft hij een klaaglied, gericht aan het stadsbestuur van Amsterdam en de West-Indische Compagnie (WIC). Een oproep om de kolonie te steunen.

„Ik ben de verteller in dit programma en ik heb het onderzoek gedaan, maar de mensen van Camerata Trajectina kennen die muziektraditie. Tot mijn vreugde hebben we twee van mijn favoriete zeventiende-eeuwse muziekstukken in het programma kunnen verweven: de Daphne en de Engelse Fortuin, twee klassiekers. Dichters zoals Steendam schreven hun poëzie namelijk altijd op bestaande melodieën.

„We gebruiken ook teksten die niet van Steendam zijn. Die heb ik soms omgeschreven, iets wat ik in wetenschappelijke artikelen natuurlijk nooit zou doen. Ik ben echt behoorlijk losgegaan. Zo is er een rechtszaak van ene Trijntje Pieters die klaagt dat haar man te veel in de kroeg zit en niets meer met haar wil. Dat staat er behoorlijk indirect, maar ik heb dat herschreven in een dialoog. Dat is ontzettend leuk. Ik zie dit als een manier om het leven in de zeventiende eeuw tastbaar te maken voor het algemene publiek.

„We vertellen ook dat Steendams koloniale reizen beginnen in het huidige Ghana, waar hij op een schip van de WIC werkt. Zijn schip was betrokken bij de verovering van het Portugese slavenfort Axim. Hij schrijft daar dat hij valt voor een meisje met een zwarte moeder en witte vader en hoe dat een onmogelijke liefde is, omdat zij niet gedoopt is. Maar over slavernij in Nieuw-Nederland schrijft hij nauwelijks, terwijl dat overal om hem heen zichtbaar was. Dus heb je context nodig. Eerst had ik de neiging om dat als historicus heel uitleggerig in mijn tekst te verwerken. Nu doen we dat in een geschreven inleiding en vooral via beeld, proza en natuurlijk muziek.”