Huis opgezegd, vlucht geboekt: Booking nam Iraniërs aan – en toen plots toch niet

Voor Zohreh Ghasemi (33) had Booking.com alles. „Een diverse cultuur. Iedereen spreekt Engels. Booking betaalt goed”, zegt de Iraanse aan de telefoon vanuit Teheran. „Ik heb vrienden die er werken. Die lijken altijd zo gelukkig.”

Dus toen Ghasemi na een wekenlange sollicitatieprocedure van de hotelwebsite een baan kreeg aangeboden als ‘UX researcher’, onderzoeker naar gebruikersgedrag, op het Amsterdamse hoofdkantoor twijfelde ze niet lang. Ze tekende en kondigde haar vertrek aan bij het Iraanse techbedrijf Divar. Ze bedacht zelfs al welke zoetigheden ze bij de bakkerij in haar buurt ging kopen om afscheid te nemen van haar collega’s. „Een traditie bij ons.”

Booking kon alles regelen. Een visum. Hulp bij documenten voor immigratiedienst IND. Vrijwel dagelijks had Ghasemi contact met verschillende afdelingen van Booking. Over de laptop die ze zou krijgen, welke monitor ze graag wilde en of ze hulp nodig had bij het zoeken naar een huis.

Tot drie weken geleden ineens een brief van Booking.com in haar inbox verscheen.

„Helaas moeten we je meedelen dat, vanwege zakelijke vereisten van Booking BV, je diensten voor de baan waarvoor je hebt gesolliciteerd niet meer nodig zijn […]. Onze excuses voor het ongemak. We wensen je veel succes in de toekomst.”

Het was voor Zohreh Ghasemi alsof de grond onder haar voeten verdween. In paniek stuurde ze berichten naar iedereen met wie ze contact had gehad, inclusief haar nieuwe leidinggevende. „Ze las het bericht, maar reageerde niet”, zegt ze. „Niemand reageerde meer.”

Het verhaal van Zohreh Ghasemi staat niet op zichzelf. Uit onderzoek van NRC blijkt dat de personeelsafdeling van de Amerikaanse hotelwebsite Booking.com begin september plotseling door beide partijen ondertekende arbeidscontracten van elf nieuwe Iraanse werknemers beëindigde, vlak voordat ze aan hun baan op het Amsterdamse hoofdkantoor zouden beginnen.

Het bedrijf gaf de getroffenen in eerste instantie geen uitleg en bood evenmin compensatie voor hun schade. Terwijl ze hier wel recht op hebben: de overeenkomst valt onder Nederlands recht. „Een rechter kan constateren dat hier onzorgvuldig is gehandeld”, zegt Evert Verhulp, hoogleraar arbeidsrecht aan de Universiteit van Amsterdam, die op verzoek van NRC naar de zaak keek. „Dat zou betekenen dat mensen recht hebben op een schadevergoeding.”

NRC sprak deze week met vijf van de getroffen Iraniërs. Hun leven is tot stilstand gekomen, vertellen ze. Allemaal zijn ze woedend op Booking. Ze begrijpen niet wat er aan de hand is. Alle elf wachten ze op compensatie en uitleg over wat er nu precies gebeurd is.

Ineens twijfels

Booking, in 1996 opgericht door de Nederlander Geert-Jan Bruinsma, is de grootste hotelwebsite ter wereld. Moederbedrijf Booking Holdings (11 miljard dollar omzet) is weliswaar gevestigd in Amsterdam, maar genoteerd aan de Amerikaanse beurs. Dat brengt een juridische complicatie met zich mee. Het bedrijf is gebonden aan zowel Europese als Amerikaanse regels. Sanctiewetgeving in de VS schrijft voor dat Amerikaanse bedrijven geen zaken mogen doen met Iran. Om toch Iraans talent te kunnen werven, nam Booking jarenlang tientallen Iraniërs in Amsterdam aan via een Nederlandse bv.

Dat was dit jaar weer aan de orde. Vertrokken er bij Booking in 2020 nog ongeveer duizend werknemers na een reorganisatie, na de coronacrisis groeit het bedrijf harder dan ooit. Om die groei te faciliteren zijn snel nieuwe, hoogopgeleide software-ontwikkelaars nodig – onder meer te vinden in Iran.

Maar ditmaal ontstonden bij Booking ineens intern twijfels over die aanpak. Terwijl de internationale spanningen toenemen, vaak gepaard met sancties, is aannemen van personeel uit bepaalde landen een juridisch mijnenveld geworden. Internationaal opererende bedrijven zijn daar zeer gevoelig voor.

Uit een intern document van Booking – ingezien door techjournalist Gergely Orosz van nieuwsbrief The Pragmatic Engineer, die als eerste berichtte over het onderwerp – blijkt dat het bedrijf begin september besloot het zekere voor het onzekere te nemen. Aannemen van inwoners van Iran, Syrië, Cuba, Noord-Korea of door Rusland geannexeerde delen van Oekraïne zou volgens de opstellers van het document een „sanctierisico” kunnen opleveren. Op welke risico’s Booking precies doelt is niet duidelijk.

Vlak na het verschijnen van het document ontvingen de elf Iraniërs een bericht dat hun baan niet doorging, ieder dezelfde e-mail. Booking besefte maar al te goed hoe pijnlijk die boodschap was, meldden bronnen in het bedrijf. De personeelsafdeling durfde de Iraniërs niet te bellen. Hun vragen en wanhopige appjes bleven een maand onbeantwoord.

Huizen opgezegd, auto’s verkocht

Booking profileert zich al jaren als een bedrijf dat diversiteit en inclusiviteit heel belangrijk vindt. Dat maakt de kwestie extra gevoelig. Op het interne online discussieforum van het bedrijf leidde de kwestie met de Iraniërs tot kritiek van werknemers. Daarbij vielen woorden als ‘discriminatie’ en ‘racisme’.

Om de gemoederen te sussen, mengde hoofd juridische zaken Femi Thomas zich in de discussie. De beslissing was niet gericht tegen een specifieke nationaliteit, maar „het resultaat van gecompliceerde en tegenstrijdige wetten”, liet hij op het forum weten. „We moesten zo snel mogelijk reageren. Helaas heeft dat geleid tot zeer veel ongemak voor een groep mensen.” Thomas benadrukte ook dat de nieuwe regels geen effect hadden op de Iraniërs die al bij Booking in Amsterdam werkten. Zij mogen gewoon blijven.

De Iraniërs die toch niet mochten komen, blijven ondertussen in verwarring achter. Ze hebben huizen opgezegd, auto’s verkocht, al hun geld gewisseld voor euro’s, meubels weggegeven en afscheid genomen van vrienden en familie. De meesten hadden hun immigratie naar Nederland helemaal afgerond en geregeld.

Maede Rajabi (30) vertelt dat haar contract „een dag voor mijn vlucht naar Amsterdam en vijf dagen voor ik zou beginnen” werd geannuleerd. Uit wanhoop plaatste Rajabi deze week haar verhaal op LinkedIn. „Ik wil met dit bericht Booking opnieuw de vraag stellen die ik in mijn onbeantwoorde e-mails heb gesteld”, schreef ze. „Hoe gaat Booking de financiële en emotionele schade vergoeden die het heeft toegebracht aan mij en mensen zoals ik?” Het bericht kreeg meer dan 25.000 likes en leidde tot honderden steunbetuigingen.

Die socialemediastorm had effect. De dag na het bericht van Rajabi kregen alle getroffenen een telefoontje van de personeelsafdeling van Booking. Het bedrijf vroeg tijd om het probleem op te lossen en meldde de Iraniërs geen beloftes te kunnen doen. Hen aannemen kan Booking.com sowieso niet meer, zo is de groep wel duidelijk.

Ook een schadevergoeding overmaken is een ingewikkelde kwestie. Onderdeel van de sancties tegen Iran is dat het land is afgesloten van het internationale betalingssysteem. Dat is ook niet het belangrijkste, zegt ook Zohreh Ghasemi, die haar oude baan bij Divar weer terugkreeg. „Het minste wat ik verwacht is een goede verklaring.”