Precies 52 weken voordat de Amerikaanse president Joe Biden zelf hoopt op te gaan voor een tweede termijn, hebben zijn Democraten dinsdag in onder meer Ohio, Virginia en Kentucky belangrijke stembuszeges behaald. De brede maatschappelijke onvrede over de afschaffing van het federale grondrecht op abortus, in juni 2022 door het Hooggerechtshof, mobiliseert anderhalf jaar later nog volop kiezers voor de regeringspartij.
Virginia: dubbelzege Democraten
Vooral de uitslag in Virginia is een opsteker voor de partij van de weinig populaire en volgens veel kiezers te oude president (80). De Democraten behielden in de zuidelijke staat hun meerderheid in de Senaat en wisten na twee jaar oppositie ook het Huis te heroveren. De zittende Republikeinse gouverneur Glenn Youngkin, van wie wordt gespeculeerd dat hij presidentiële ambities koestert, had juist ingezet op controle over beide kamers. Daarentegen moet hij de laatste twee jaar van zijn termijn nu samenwerken met de tegenpartij.
Lees ook Republikeinen in Virginia testen een abortusstandpunt dat hen niet steeds laat verliezen
De strijd om de volksvertegenwoordiging van Virginia werd landelijk gevolgd, omdat de Republikeinen er campagne voerden met een wat zij noemden ‘redelijke’ abortuswet. Anders dan de strenge verboden die collega-Republikeinen in veertien conservatievere staten na de uitspraak van het Hof invoerden, had deze wet het toegestaan om een zwangerschap tot in de vijftiende week te onderbreken. De Republikeinen hoopten zo gematigde Democraten en onafhankelijke kiezers terug te winnen, vooral in de electoraal meest interessante voorsteden. Die middenweg sloeg niet aan.
Ohio: abortusrecht verankerd
Veel kiezers vertrouwen de Republikeinen dit onderwerp niet meer toe, bleek dinsdag ook in midden-westelijk Ohio. De overwegend conservatieve staat stemde bij een referendum ruimschoots (56 procent) in met ‘Issue 1’, dat zogenoemde reproductieve rechten in de staatsgrondwet verankert. Na de uitspraak van het Hof voerden Republikeinen in Ohio een wet in die abortus verbiedt vanaf de zesde week, als veel vrouwen nog niet weten dat ze in verwachting zijn. Dit verbod was al tijdelijk opgeschort in afwachting van een definitief oordeel van de rechter en kan nu niet meer van kracht worden.
Ohio is de zevende staat die het abortusrecht per referendum omarmt. Eerder spraken Californië, Kansas, Kentucky, Michigan, Montana en Vermont zich uit voor soortgelijke voorstellen als in Ohio, of wezen kiezers er een verbod af. In zowel ‘rode’ als ‘blauwe’ staten keren Amerikanen zich bij de stembus zo tegen het schrappen van Roe v. Wade, de historische uitspraak die sinds 1973 het federale recht op abortus schraagde. De partij van ex-president Trump, die in zijn eerste en enige termijn (2017-2021) het Hof met drie conservatieve rechters verstevigde, won bij de Congresverkiezingen van november 2022 ook minder zetels dan gebruikelijk voor een oppositiepartij tijdens ‘midterms’.
De Democraten hopen dat de onvrede over het Republikeinse anti-abortusstandpunt hen ook gaat helpen bij de presidents- en Congresverkiezingen van eind 2024. Om meer kiezers naar de stembus te lokken bereiden ze in onder meer Arizona, Florida en Missouri referenda voor zoals dat van dinsdag in Ohio.
Kentucky: gouverneur wint
In Kentucky, een van de conservatievere staten van het land, won de zittende Democratische gouverneur Andy Beshear een nieuwe termijn. Hij werd uitgedaagd door de Republikeinse ex-justitieminister Daniel Cameron, die zowel steun genoot van Mitch McConnell, de Republikeinse fractieleider in de Senaat, als van ex-president Trump, die bij de presidentsverkiezingen van drie jaar geleden de zuidelijke staat won met een marge van 25 procentpunt.
De Republikeinen poogden Beshear te verslaan door de gouverneur zoveel mogelijk in verband te brengen met de in Kentucky weinig geliefde president Biden en diens Democraten. De in de staat breed gewaardeerde Beshear wist zijn post echter met relatief gemak (6 procentpunt voorsprong) te verdedigen, onder meer door het Republikeinse verbod op abortus in de staat hard aan te vallen.
