Hoogspringkampioene Jaroslava Mahoetsjich leeft uit een koffer: ‘Ik voel me een ambassadeur van Oekraïne’

Op het gezicht van Jaroslava Mahoetsjich verschijnt een droevige glimlach als haar wordt gevraagd hoe ze het vindt dat de wereldkampioenschappen indoor atletiek er alweer bijna opzitten. Het is zondag, de laatste dag van het toernooi, en op een tribune hoog in de nok van de Emirates Arena in Glasgow kijkt de Oekraïense hoogspringster toe hoe haar mannelijke landgenoten trachten een medaille te winnen op het onderdeel waarop zij regerend wereldkampioen is.

„Weet je, als ik naar een toernooi als dit of de WK atletiek [outdoor] in Boedapest kom, dan kan ik aan het werk, dan kan ik mijn passie uitoefenen. Dit stadion, deze sport, dat wordt dan mijn thuis. Dus dat het bijna voorbij is, stemt me wel een beetje verdrietig.”

Waar de meeste atleten na afloop van de WK eerder deze maand naar huis gingen, naar hun geliefden en familie, was dat voor Mahoetsjich geen optie. Haar geboortestad Dnipro, in het oosten van Oekraïne, is regelmatig het doelwit van Russische bombardementen en droneaanvallen. Hoewel het atletiekstadion waarin ze altijd trainde nog overeind staat, is het er niet veilig genoeg. Vanaf het begin van de oorlog in februari 2022 zijn er meer dan tienduizend Oekraïense burgerslachtoffers gevallen, onder wie ruim vierhonderd sporters. Ook zijn er meer dan 350 sportfaciliteiten vernietigd.

Sinds Mahoetsjich na de Russische invasie halsoverkop per auto haar geboorteland ontvluchtte, bestaat haar leven uit het reizen van stad naar stad, van land naar land. „Ik leef uit een koffer.” Ze verbleef een tijd in Duitsland, in een huis dat door haar kledingsponsor werd geregeld. Daarna trainde ze in België, op uitnodiging van een sportmarketingbedrijf. Na de WK indoor keerde ze daar voor een korte periode terug, om vervolgens op trainingskamp te gaan in Portugal. „Wat ik daarna ga doen, weet ik nog niet.”

Al dat reizen drukt op haar gemoed. „Het is zo moeilijk om elke keer al je spullen naar een ander land mee te nemen.” En ook al kan Mahoetsjich de voordelen van een trainingskamp in het Portugese Monte Gordo zo opnoemen – „lekker weer, dichtbij de oceaan en de natuur, een prachtig stadion” – voelt ze er zich ontheemd. „Ik heb maar één thuis, en dat is Dnipro.”

De afgelopen twee jaar is ze twee keer thuisgeweest, eind 2022 rond de jaarwisseling en vorig jaar een maand in oktober. Haar familie en haar kat Chorny (‘Zwart’ in het Oekraïens) wonen nog altijd in Dnipro, en dat maakt haar leven niet bepaald zorgenvrij. Twee weken voor de WK zag ze nog een bericht voorbijkomen over een raketaanval op een huis dat leek op dat van haar ouders.

„Ik heb onmiddellijk een berichtje naar mijn ouders en mijn zus gestuurd om te vragen of ze oké waren, maar de eerste vijf minuten kreeg ik geen reactie. Dat was zo stressvol. Gelukkig lieten ze daarna weten dat ze in orde waren, het was niet ons huis. Maar wel het huis van iemand anders die iets verschrikkelijks is overkomen.”

Hectische autorit

Van buitenaf lijkt het alsof Mahoetsjich haar zwervende bestaan moeiteloos combineert met hoogspringen op het hoogste niveau. Op de atletiekbaan is ze een sierlijke, vrolijke verschijning met vlechten in het haar en vrijwel altijd een glimlach op haar gezicht. Nog belangrijker: ze wint bijna overal waar ze aan de start verschijnt.

Nog geen drie weken nadat de Russische invasie van Oekraïne was begonnen en ze in een hectische autorit van drie dagen en tweeduizend kilometer samen met haar coach naar Servië was gereden, won Mahoetsjich goud bij de WK indoor in Belgrado. Datzelfde jaar werd ze in de buitenlucht Europees kampioen. Een jaar later, in 2023, werd ze ook wereldkampioen outdoor, in Boedapest. Bij de WK indoor in Glasgow dit jaar veroverde ze zilver, met een voor haar doen afwijkende hoogte van 1.97 meter. Normaliter gaat de Oekraïense als een van de weinige hoogspringsters eenvoudig over twee meter.

Terwijl de afgelopen twee jaar de oorlog in Oekraïne voortduurde, nam de carrière van Mahoetsjich een vlucht en groeide ze uit tot een van de succesvolste atletes van de wereld – ze staat bij de vrouwen op de wereldranglijst in de top-10, net als Femke Bol en Sifan Hassan. Haar zilveren medaille bij de WK indoor was al bijna een teleurstelling gezien haar niveau van de afgelopen maanden. Maar ze weigert het zelf zo te zien. „Als de laatste twee jaren me iets geleerd hebben, is het dat ik elke medaille, elke mogelijkheid dat ik kan springen, moet koesteren.”

Geel-blauwe oogschaduw

Mahoetsjich ziet het als haar plicht om te presteren in naam van haar vaderland. „Ik voel me een ambassadeur van Oekraïne. Het is mijn land en er gebeurt daar iets verschrikkelijks. Ik wil dat iedereen dat weet.” Daarom springt ze tijdens wedstrijden met gele en blauwe oogschaduw, de kleuren van de nationale vlag. Daarom begint ze in elk interview dat ze geeft zelf over de oorlog. Daarom probeert ze elke wedstrijd waaraan ze meedoet te winnen. „Als ik win, dan krijg ik meer aandacht en meer mogelijkheden om met journalisten te praten en te vertellen dat Oekraïne blijft vechten.”

Maar het is voor Mahoetsjich niet eenvoudig om zich op haar sport te concentreren met alles wat er thuis gebeurt. „Ik denk er de hele tijd aan, aan mijn familie, aan mijn vrienden, of het wel goed met ze gaat.” Haar ervaring is dat het met het verstrijken van de tijd alleen maar erger is geworden, nu ze weet waartoe de Russen in staat zijn. Ze besloot vorig jaar in aanloop naar wedstrijden niet langer het nieuws uit Oekraïne te volgen. „Al die negatieve berichtgeving maakte me bedroefd, waardoor ik me minder goed kon focussen. Ik probeer nu die negatieve emoties weg te houden, omdat ik anders niet goed kan springen.”

Zelfs dan ontkomt ze niet altijd aan de realiteit in Oekraïne. Soms opent ze na een wedstrijd haar Instagram-account, waarop ze 180.000 volgers heeft, en heeft ze berichten gekregen van Oekraïense soldaten aan het front. „Ze sturen me foto’s van hoe ze in de loopgraven op hun telefoon naar mijn sprongen aan het kijken. Ik kon alleen maar denken: oh mijn god, ik heb het aan hen te danken dat ik de kans krijg om mijn sport te beoefenen.”

Dat haar landgenoten zo naar haar opkijken, voelt voor de 22-jarige Mahoetsjich als een grote verantwoordelijkheid. Ze moest door het uitbreken van de oorlog in haar land versneld volwassen worden, zegt ze, serieuzer worden ook. De twee jaar van Russische bezetting hebben ook bij de opgewekte hoogspringster haar sporen achtergelaten. „Als ik nu naar een foto van mezelf van voor de oorlog kijk, dan zie ik een gelukkige versie van mezelf. Nu heb ik die glimlach niet meer, ik ben somberder geworden. Rusland heeft dat deel van mijn leven afgepakt.” Maar ze zal niet stoppen met lachen, voegt ze daar gelijk aan toe. „Lachen is een goede emotie, dat helpt me. Dus ik blijf het doen, ook al is de situatie er niet naar. Als ik dat niet meer zou doen, dan heeft Rusland gewonnen.”

Daarom ook is Mahoetsjich fel tegenstander van de plannen van het Internationaal Olympisch Comité (IOC) om Russische en Wit-Russische sporters komende zomer onder een neutrale vlag aan de Olympische Spelen van Parijs deel te laten nemen. Ze noemt het IOC hypocriet. „Ze zeggen solidair te zijn met Oekraïne, maar tegelijkertijd vinden ze wel een manier om Russen te laten sporten. Voor mijn gevoel hebben ze niks gedaan.” In dezelfde adem prijst ze Sebastian Coe, de voorzitter van de wereldatletiekbond, voor zijn besluit (Wit-)Russen op atletiekonderdelen op de Spelen te weren. „Als ik Russische atleten zie, dan zie ik alleen maar de levens en huizen die Rusland heeft verwoest. De Spelen gaan voor mij over vrede, daar horen ze niet thuis.”

Olympisch Handvest

Mahoetsjich is tegelijkertijd geen voorstander van een Oekraïense boycot van de Spelen, mochten de (Wit-)Russen toch kunnen meedoen. „Dat heeft alleen zin als meerdere landen besluiten de Spelen te boycotten. Als wij als enigen er niet zijn en de Russen wel, dan kunnen zij voor een wereldwijd publiek de situatie schetsen zoals zij dat willen. Dat is niet goed voor Oekraïne.”

Het is beter als haar landgenoten dat mondiale platform pakken, zegt Mahoetsjich. Zij is dat in ieder geval wel van plan, ook al schrijft regel 50 van het Olympisch Handvest voor dat sporters zich moeten onthouden van politieke uitingen tijdens de Spelen. „Hoe kan ik stil zijn als er in Oekraïne kinderen opgroeien zonder ouders omdat de Russen ze gedood hebben? Ik zal mijn mond niet houden.”

Des te beter als ze straks olympisch kampioen wordt, zegt Mahoetsjich. De komende vijf maanden staan volledig in het teken van haar voorbereidingen richting Parijs, al vindt ze één doel belangrijker dit jaar. „Dat de oorlog ophoudt. Ik wil dat het sterven van mijn land stopt. Natuurlijk is het mijn droom om goud te winnen in Parijs, maar dat komt op de tweede plaats.”

Als ze heel eerlijk is, kijkt Mahoetsjich vooral uit naar de periode na de Spelen. Dan is er weer een mogelijkheid om naar Dnipro af te reizen. Na twee jaar oorlog is ze moe; fysiek, mentaal, spiritueel. Het liefst zou ze thuis zijn, daar kan ze zich het beste opladen. „Van het rondlopen in de stad waar ik opgroeide, waar ik elke straathoek ken, krijg ik energie. Dan kan ik eindelijk herstellen.”

In die zin lijkt ze op haar vader, die ondanks het gevaar weigert te vertrekken of zelfs maar naar een schuilkelder te gaan als het luchtalarm afgaat. „Dat vind ik zo moeilijk om te horen. ‘Ga toch schuilen’, denk ik dan. Maar het is een trotse man. Hij wil zijn leven niet veranderen omdat de Russen zijn binnengevallen. Ik begrijp die keuze wel. Als ik geen atleet was, dan was ik nu ook thuisgeweest.”

Delen Mail de redactie