Het recente voorstel van de Tweede Kamer om de bankenbelasting te verhogen, heeft mogelijk negatieve gevolgen voor de bankensector in Nederland. Dat schrijft de Europese Centrale Bank in een dinsdag gepubliceerd advies over het wetsvoorstel. De toezichthouder stelt dat voor invoering van de extra bankentaks eerst een „grondige analyse van mogelijke negatieve gevolgen” moet worden uitgevoerd. Volgens de ECB kan de heffing de „veerkracht van de bancaire sector aantasten” en „marktverstoring veroorzaken”.
De verhoging van de bankbelasting werd na Prinsjesdag voorgesteld door GroenLinks-PvdA, ChristenUnie en D66. De bankenbelasting, ingevoerd in 2012 om de impliciete staatssteun aan banken te belasten, levert nu jaarlijks 470 miljoen euro op. Na de verhoging moet dat 150 miljoen euro meer zijn. De Kamer wil met de verhoging de ‘overwinsten’ van banken belasten. Met de opbrengst moet een deel van de kosten van de verhoging van het sociaal minimum worden gedekt.
De ECB is in haar advies als bankentoezichthouder en monetaire beleidsmaker kritisch over het ontwerp van de belasting. Hoewel de aanleiding voor het plan was de ‘overwinsten’ aan te pakken, wordt de hoogte ervan berekend op basis van de balans van de banken, niet op de winstgevendheid.
Volgens de ECB kan dit ervoor zorgen dat zwakkere banken – die helemaal niet zo winstgevend zijn of juist verlies maken – een eventuele economische neergang minder goed kunnen opvangen. De bankbelasting houdt namelijk geen rekening met eventuele hogere stroppenpotten van een bank om verliezen op leningen te kunnen opvangen. „Bijgevolg is het mogelijk dat de belasting niet in verhouding staat tot de winstgevendheid op langere termijn van een kredietinstelling en haar vermogen om kapitaal te genereren”, aldus de ECB in haar brief.
De ECB sluit zich met haar kritiek aan bij eerdere geluiden van bankenkoepel NVB en bij uitspraken van president van De Nederlandsche Bank, Klaas Knot, die tevens in het bestuur van de ECB zit. Knot waarschuwde eerder dat de belasting ervoor kan zorgen dat banken hun buffers minder goed kunnen aanvullen.
‘Opmerkelijke stijging winsten’
De ECB schreef in een andere publicatie dinsdag wel dat de winstgevendheid van banken in 2023 een „opmerkelijke stijging” heeft laten zien. Het gemiddeld rendement van banken bereikte in het tweede kwartaal van het jaar voor het eerst sinds het begin van de bankenunie in 2014 – toen het toezicht Europees werd – een gemiddelde van boven de 10 procent, schrijft de ECB in haar jaarlijkse bankentoezichtevaluatie SREP.
Die hogere winstgevendheid door de hogere rente staat echter alweer onder druk, waarschuwt de ECB tegelijk. Diezelfde hogere rente die afgelopen jaar voor de hogere winstmarges zorgde, veroorzaakt nu verschillende „uitdagingen”, aldus de toezichthouder.
De ECB ziet onder meer dat de hogere rentes voor hogere kapitaalkosten zorgen voor banken: het is voor hen duurder om geld aan te trekken op de financiële markten en de bank is meer spaarrente kwijt om klanten vast te houden. Tegelijkertijd is de ECB zelf bezig de TLTRO-leningen af te bouwen, een financieringsbron van banken. De ECB verstrekte deze leningen sinds de eurocrisis om de inflatie, die toen heel laag was, omhoog te krijgen. Sinds 2022 wordt dit steunprogramma afgebouwd, tot nul in december volgend jaar.
De ECB ziet verder als gevaar voor de winstgevendheid van banken dat er een kans is dat de leningenkwaliteit van banken afneemt als de geopolitieke spanningen toenemen of als consumenten en bedrijven minder goed in staat zijn om hun rentelasten te betalen, door hoge inflatie en de gestegen rentes.
De ECB verwacht dat de komende tijd vanwege deze spanning in de financiering van banken er meer concurrentie komt op de spaarmarkt. De toezichthouder ziet dat er al een tweedeling aan het ontstaan is: zwakkere banken in de eurozone betalen hun TLTRO-leningen van de ECB later af dan sterkere concurrenten. Diezelfde zwakkere banken bieden hogere rentes op spaartegoeden, om op die manier meer spaargeld aan te trekken.
Lees ook Gelokt door hoge rentes zetten Nederlanders steeds meer spaargeld op buitenlandse rekeningen
Leeslijst
