Hoe verberg ik mijn bitterheid?

Moeder: „Ik heb lang in de buitenlandse-noodhulpsector gewerkt. Dit klinkt als heel belonend werk, maar ik heb ook veel nare dingen meegemaakt. Hierdoor heb ik veel last gehad van PTSS en kan ik erg verbitterd zijn. Ik heb hiervoor behandeling gehad en kan het inmiddels allemaal wat beter plaatsen. Met wat er nu aan de hand is in Gaza, komt er heel veel terug. Ik vind het moeilijk die bitterheid en dat pessimisme over wat mensen elkaar aandoen niet bewust of onbewust aan mijn kinderen door te geven. Ze zijn nog geen 1 en 3 jaar, maar toch sijpelt het soms door in wat ik denk of zeg. Als we tijdens het slaapritueel voor het raam staan, en samen zeggen: ‘Dag lieve mensen’, denk ik: mensen zijn niet zo lief. Als in hun bijzijn mijn vroegere werk ter sprake komt, vind ik het moeilijk niet zwartgallig te zijn. Ook vraag ik me af hoe ik in de toekomst op een constructieve manier met ze over de gebeurtenissen in de wereld kan praten.”

Blik verruimen

Ruth Van der Hallen: „Wat mooi dat u opmerkt wat uw worstelingen zijn, en dat u uw kinderen daarmee niet wilt belasten. Ik raad u aan voldoende tijd en ruimte voor zelfzorg te nemen. U zou opnieuw professionele ondersteuning kunnen zoeken. Dat kan ook in de vorm zijn van een lotgenotengroep met mensen die in de noodhulp gewerkt hebben.

„Uw kinderen zijn nog jong, maar u kunt ze geleidelijk aan op een leeftijdsadequate manier een eerlijke kijk op de wereld geven. Dit kan bijvoorbeeld door middel van voorleesboeken die dergelijke thema’s belichten. Geschikte titels zijn onder meer Het kleurenmonster van Anna Llenas, Wat is goed, wat is kwaad van Oscar Brenifier, en Het onwijs grote filosofie doeboek over liefde, vriendschap en haat van Sabine Wassenberg.

„Ook kunt u op termijn met uw kinderen overwegen om een kindsponsoring te starten zoals via Plan International, waardoor u hun blik op de wereld verruimt en samen iets positiefs bijdraagt. Op deze manieren kunt u uw kinderen bewust maken dat het niet overal ter wereld goed loopt, zonder dat de negatieve toon de overhand krijgt.”

Ambivalentie verdragen

Renée Uittenbogaard: „U bent niet zomaar in de buitenlandse noodhulp gaan werken. U had een missie en u bent teleurgesteld geraakt door wat u gezien heeft, en mogelijk uw eigen nietigheid daarin. Dat mensen, organisaties, regeringen en overheden niet goed voor anderen zorgen, dat het vaak gaat om macht, politiek en geld.

„Wat u beschrijft staat onder psychologen bekend als ‘moral injury’: psychische klachten die mensen kunnen ontwikkelen wanneer zij gebeurtenissen hebben meegemaakt waarbij hun morele verwachtingen en overtuigingen zijn beschadigd. En welke nieuwskijker ervaart dat momenteel niet in zekere mate?

„Ik denk dat u baat zult hebben als u daar verder bij begeleid zou worden. Het kan onderdeel zijn van uw eerdere PTSS-klachten. Door verdere behandeling kan er weer een ander perspectief ontstaan. U bent nu zo teleurgesteld dat u de nuance niet meer ziet. Er zijn ook goede mensen met goede intenties. En er gebeuren echt ook goede en mooie dingen, ook al zijn het soms druppels op een gloeiende plaat.

„Waar het om gaat is om weer ambivalentie te kunnen verdragen. Dat er tegelijkertijd verschrikkelijke dingen gebeuren én mooie. Als u dat weer kunt zien, kunt u voor het raam staan met uw kinderen en de lieve mensen groeten zonder u hypocriet te voelen, omdat u weer weet dat ook die echt bestaan.”

Ruth Van der Hallen is psycholoog en universitair hoofddocent klinische psychologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Renée Uittenbogaard is psychotherapeut en directeur van zorgketen Basic Trust.