Hoe Nederlands is .nl nog?

Code rood, want het Nederlandse internet kan zijn eigen broek niet meer ophouden. Dat vindt althans een groep experts die alarm slaat wegens een plan om het nationale registratiesysteem voor domeinnamen onder te brengen bij AWS, de clouddienst van de Amerikaanse internetreus Amazon. De Tweede Kamer wil ook weten wat er aan de hand is. Raakt Nederland zijn digitale autonomie kwijt?

Een waarschuwing vooraf: dit verhaal bevat afkortingen. Zoals punt nl. Dat staat achter websites met een Nederlandse domeinnaam. Zodra je een .nl-adres in je browser typt, wordt die domeinnaam vertaald in het juiste internetadres, een lang nummer.

In 1986, de tijd van inbelmodems en groene beeldschermen, had Nederland als eerste land een eigen domein op internet buiten de VS. Piet Beertema, systeembeheerder van het Centrum Wiskunde & Informatica, registreerde toen cwi.nl. Hij heeft ook zijn eigen site: godfatherof.nl, nog zonder cookies.

Er zijn 6,3 miljoen .nl-domeinen en de partij die ze bijhoudt, is de Stichting Internet Domeinregistratie Nederland, kortweg SIDN. Het belangrijke domeinnaamsysteem (DNS) draait op servers wereldwijd bij een externe datacenterpartij. Daarnaast staat in twee datacenters in Ede en Arnhem het registratiesysteem waar je websites kunt aanvragen, via een domeinverkoper. DRS, heet dit systeem. Dat is de afkorting die de alarmbellen deed rinkelen.

Eind januari kondigde SIDN aan dat het DRS-systeem in 2025 verhuist naar de AWS-cloud. Beheer en onderhoud van de eigen software wordt te duur en te complex. De boel veroudert en dat geldt ook voor de medewerkers die er nog verstand van hebben.

SIDN wil samenwerken met Canadese collega’s die al modernere registratiesoftware ontwikkelden. Ze bundelen hun krachten en het gezamenlijke resultaat stallen ze in de cloud. Dat registratiepakket willen ze aanbieden als dienst aan andere landen die ook tegen de upgrade aanhikken.

Het is een te commerciële aanpak voor een stichting zonder winstoogmerk, vinden critici als internetgoeroe Bert Hubert en Corinne Cath, internetonderzoeker aan de TU Delft. Andere bezwaren: door op andermans fundamenten te bouwen, verliest Nederland fundamentele kennis van de eigen infrastructuur. Je loopt ook het risico dat de software wordt ‘opgesloten’ of niet snel verplaatsbaar is als zich geopolitieke strubbelingen voordoen. Je weet het maar nooit, met Trump II. Misschien zou de Amerikaanse overheid wel kunnen meegluren in privégegevens.

De angst dat een storing bij Amazon in één keer alle Nederlandse websites platlegt, lijkt onterecht. Want het daadwerkelijke domeinnaamsysteem (DNS) draait door zoals altijd. Het is in Nederland nog nooit uitgevallen.

In stilte

‘Het hart van het Nederlandse internet’, zoals SIDN zich noemt, klopt in Arnhem. Om precies te zijn op een industrieterrein naast de drukke Pleijweg. Daar, in het hoofdkantoor, zitten SIDN-directeur Roelof Meijer en technisch directeur Loek Bakker naast elkaar in de Piet Beertema-vergaderzaal. Liefst verrichten ze hun werk in stilte, maar daar komt deze weken weinig van terecht. Gelukkig staat er in de lobby een massagestoel die je voor een kwartiertje ontspanning kunt boeken.

Een beetje context bij alle alarmberichten kan geen kwaad, vinden Meijer en Bakker. Ze benadrukken nogmaals dat alleen de administratie zal verhuizen. Het is te kostbaar om het bestaande systeem nog langer veilig te houden. De dreiging van hackers en cybercriminelen groeit en het aantal experts dat nog op het diepste niveau aan netwerktechniek kan sleutelen, is op één hand te tellen. De meeste jonge IT’ers specialiseren zich liever in cloudsoftware.

De zorgen over meeglurende Amerikanen delen Meijer en Bakker niet, want de software draait in Amazons datacenter in Frankfurt en daar gelden de Europese dataregels. Alle gegevens zijn versleuteld. „Onze Belgische collega’s zitten ook bij AWS en dat heeft hen nooit gedoe opgeleverd”, zegt Meijer.

Het zevende vinkje

„Als SIDN echt voorop had gelopen dan hadden we deze stap zes, zeven jaar geleden al gemaakt”, verzucht de directeur. Zo lang discussiëren ze intern al over een cloudverhuizing. Twee jaar geleden werd besloten het Amsterdamse consultancybureau Eraneos om advies te vragen over het DRS-systeem. Het moest wel robuust, veilig en makkelijk verplaatsbaar zijn. Van in totaal zeven eisen konden ze er zes afvinken. Eén vinkje ontbrak volgens de consultants: die van de digitale autonomie.

Het verhuisplan komt politiek gezien op een ongunstig moment. Een van de Kamervragen die demissionair minister Micky Adriaansens van Economische Zaken en Klimaat mag beantwoorden: „Past het overhevelen van het.nl-domeinbeheer naar een Amerikaanse cloud binnen het Nederlandse en Europese beleid rondom strategische autonomie?”

Nee dus. EU-landen streven juist naar meer zelfstandigheid om niet naar de pijpen van grootmachten als de VS en China te hoeven dansen. Daarom haalde Nederland Chinese apparatuur uit de telecomnetwerken, en daarom bedacht de EU ingrijpende wetten om de macht van grote internetbedrijven te breken. Bij het ministerie vinden ze het lastig te verteren dat SIDN, een private organisatie, de schouders ophaalt over soevereiniteit.

De groei is eruit

Het verhaal van .nl is geen fittie tussen internetfreaks maar tekent een fundamentele verandering. Nederlandse burgers, bedrijven en bestuurders verkochten hun ziel allang aan de Amerikaanse cloud. De aanvragen van .nl-domeinnamen door particulieren piekten tussen 2009 en 2011, omdat mensen via het web hun vakantiefoto’s deelden of een huwelijk aankondigden. Daarna namen Facebook, Instagram en WhatsApp dat over. Met een eigen domeinnaam heb je een koninkrijkje voor jezelf, inclusief eigen mailserver. Maar lang niet iedereen heeft zin om met de scepter te zwaaien. Zo verandert e-mail in Gmail.

Ook het bedrijfsleven, de overheid en onderwijsinstellingen verhuizen naar de cloud, omdat het goedkoper en veiliger is om diensten af te nemen van een gespecialiseerde speler, dan zelf het wiel uit te vinden. Je kunt in Europa serverruimte huren, maar de panklare software die AWS (Amazon), Azure (Microsoft) of Google erbij aanbieden, ontbreekt. De Europese datainfrastructuur GaiaX staat in de kinderschoenen vergeleken met deze cloudreuzen. SIDN is het Gallische dorpje dat de Romeinse bezetters afweerde, maar zich uiteindelijk gewonnen geeft. Tenzij de overheid alsnog een punt maakt van .nl.