Hoe Ajax ging schaken toen het lucht kreeg van NRC-onderzoek

Ook de invalombudsman vernam het nieuws via de radio. Daar was het onverwachte vertrek van Marc Overmars, directeur voetbalzaken van Ajax, maandagochtend al vroeg het gesprek van de dag. Overmars had „grensoverschrijdende berichten” naar vrouwelijke medewerkers gestuurd, stond in de formele verklaring die Ajax uren eerder, zondagavond half twaalf, had uitgestuurd. Er waren nog veel vragen toen, maar die zouden beantwoord worden. Door NRC. Op Radio 1 vertelde bijzonder hoogleraar sport en recht Marjan Olfers dat NRC al langer onderzoek doet naar de zaak. „Ik verwacht dat Ajax de vlucht naar voren heeft gekozen.”

Een onderzoek naar Ajax? Wat wist NRC al?

Navraag leert dat op dat moment drie redacteuren op de derde verdieping van het glazen NRC-gebouw aan het Rokin hun laptop openklapten. Ze waren sinds november af en aan met onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag bij Ajax bezig. Ze hadden al elf vrouwen gesproken, de dickpics zelf gezien. Maar ze hadden nog willen doorzoeken, meer voorbeelden willen verzamelen. Het opstappen van Overmars kwam ook voor hen onverwachts. Er stond nog geen woord op papier.

Maar ze zouden dezelfde dag nog een verhaal schrijven, daar waren de auteurs het over eens. Geen „light versie” maar „alles wat we wisten”, er lag al een hoop. Het moest alleen „met een eindsprint” worden opgeschreven. Een van de redacteuren, Danielle Pinedo, is de vrouwen gaan bellen. „Ik sprak met ze af dat we zouden doornemen hoe ze in het verhaal verwerkt zouden worden.”

Laat je niet gek maken, zeiden ze tegen elkaar, maar probeer maar eens rustig te blijven. Hoogleraar Olfers had de auteurs vlak voor het radio-interview gevraagd of ze iets over hun onderzoek mocht zeggen – ze hadden af en toe contact gehad over de kwestie. Ja, besloten de redacteuren. Zo konden ze het verhaal naar zich toetrekken en misschien zou het nog nieuwe bronnen of informatie opleveren. Maar nu hingen er redacteuren van talkshows aan de lijn. En de hoofdredactie zei: dan moeten we het zelf óók melden. In een nieuwsbericht op de site over weinig meer dan het opstappen van Overmars werd toegevoegd dat NRC „in de loop van de dag” met meer achtergronden zou komen. Zelfs die zin werd nieuws. Voetbalprimeur.nl schreef: „NRC bevestigt onderzoek naar Overmars en consorten.” De talkshows begonnen nu ook willekeurige NRC-redacteuren te bellen.

Slachtoffers melden zich

Al eerder deed NRC onderzoeken naar grensoverschrijdend gedrag: naar een kunstenaar, een hoogleraar, een modeontwerper, een Kamerlid. De verhalen begonnen met slachtoffers. Zij meldden zich bij de krant met hun ervaringen. Hun verhalen, legt chef van de onderzoeksgroep Wubby Luyendijk uit, zijn een begin. Daarna start de zoektocht naar „steunbewijs”: appjes, foto’s, verhalen uit de omgeving. „Het zijn bewerkelijke, intensieve en moeilijke onderzoeken.” Waarbij belangrijk is dat ze niet over een incident gaan maar een structuur laten zien. Luyendijk: „Je wilt laten zien hoe iets zich invreet.” Met een eerste versie van het verhaal gaan journalisten bij slachtoffers langs. „Ook om uit te leggen wat we daarna gaan doen: wederhoor halen.” Een ingewikkeld proces dat weken kan duren. „Je moet de slachtoffers bij je houden. Tegelijkertijd gaan organisaties schaken en vooruit denken”, zegt Luyendijk. „Dat zag je bij Ajax heel duidelijk.”

Ajax had zelf ontdekt dat NRC met een onderzoek bezig was. Vermoedelijk omdat een van de vrouwen die de krant benaderde intern aan de bel trok. Een week voor het vertrek van Overmars had een Ajax-woordvoerder een van de journalisten gebeld, Fabian van der Poll. De woordvoerder had vernomen dat er rondgevraagd werd. Kon hij helpen? Van der Poll: „Ik heb hem verteld dat we onderzoek deden naar grensoverschrijdend gedrag. Ik vond dat ik daar open over moest zijn.” Namen werden in het gesprek niet genoemd. Dat Ajax van het onderzoek wist, heeft de druk intern „misschien verhoogd”, zegt Van der Poll. Maar het vertrek van Overmars was gebaseerd op „interne meldingen”.

Lees ook: De appjes van Marc Overmars werden almaar dwingender

Ajax heeft veel macht

Terug naar de derde verdieping van NRC, afgelopen maandag. De vrouwen die de krant gesproken had, stonden óók opeens onder druk. Wilden ze hier wel mee doorgaan? Zouden ze niet herleidbaar zijn? Elk woordje werd gewogen. Zelfs de vrouwen die niet meer bij Ajax werkten vreesden voor hun baan. „Ajax heeft veel macht in de sportwereld”, zegt Danielle Pinedo. Eén bron trok zich terug nadat ze het artikel door de telefoon had aangehoord, anderen wilden niet herleidbaar zijn. Daardoor konden de auteurs wel beschrijven hoe een cultuur binnen Ajax was ontstaan, maar verdwenen sommige voorbeelden en details.

„Onderschat niet hoe moeilijk het is om naar voren te treden”, zegt ook Luyendijk. „De belangen zijn zo groot.” Bij eerdere verhalen over grensoverschrijdend gedrag zag ze ook hoe slachtoffers het zwijgen werd opgelegd. Door dreigementen van advocaten of zwijgcontracten. „Het is vaak een verloren strijd.”

En anders? Als er nog wat tijd was geweest?

Dan blijft er een misschien. „Misschien hadden we een breder verhaal gemaakt”, zegt chef sport Rogier van ’t Hek. „Misschien hadden we nog een andere zaak binnen Ajax gehad. Meer voorbeelden.” Maar wat er lag was al „overweldigend genoeg”, zegt hij. „En dat vond Ajax blijkbaar ook.”

Romy van der Poel