Pas als je luistert naar wat ze eigenlijk zingt, blijkt Yolandi Visser toch niet de frêle engel die haar stem en kleine gestalte doen vermoeden. Met haar zuivere kinderstemmetje zingt ze herhaaldelijk de Zuid-Afrikaanse verwensing ‘Jou ma se poes’, terwijl achter haar de gemaskerde dj Hi-Tek de oren ranselt met hiphop-, techno- en breakbeats. Rapper Ninja bevindt zich ondertussen óp het toegewijde publiek van TivoliVredenburg. Soms liggend, vaak staand op de handen, blaft hij zijn teksten over ‘haters’ door de zaal in Utrecht.
Alles aan Die Antwoord is verwarrend en verontrustend en daarom fascinerend. Dat was het tien jaar geleden al bij hun doorbraak, toen festivalgangers zich het hoofd braken over het koppel dat muzikaal en visueel een Zuid-Afrikaanse witte ghettostijl van misfits en outcasts uitdraagt. ‘Zef’ noemen ze de stijl zelf. Denk matjes, strak geschoren haarlijnen, gouden tanden, halve onesies en een agressieve mengelmoes van Engels en Afrikaans dat het voor Nederlanders misschien nog wel extra verwarrend maakt.
Het kunstenaarsduo van Yolandi Visser (pseudoniem van Anri du Toit) en Ninja (Watkin Tudor Jones) schiep met bizarre video’s een volstrekt eigen freaky wereld en was zeer succesvol met hun rave-rap in Europa en de Verenigde Staten. Maar vier jaar geleden verdween Die Antwoord opeens. Het had, natuurlijk, te maken met controverse.
Homofobe uitspraken
Er was een video met homofobe uitspraken. Ze werden „opzij gezet”, zegt Yolandi woensdagavond in Utrecht, tijdens hun eerste Europese tour sindsdien. Gecanceld. Het nogal matige verweer van het koppel is dat hun eigen dj Hi-Tek gay is. In ‘Everything is Perfect’, gaat Ninja er verder op in, onder meer op de kritiek die hij van Eminem kreeg. „I told him ‘jou ma se poes’, he had to Google it.”
Dat is het enige nieuwe nummer van de avond. Er zou een nieuw album onderweg zijn met de titel Uit De Hemel Gevallen, maar Die Antwoord houdt het bij eerdere hits. ‘I Fink U Freaky’ en vooral ‘Baby’s on Fire’ zijn onbetwiste hoogtepunten waarbij Yolandi’s grofgebekte gehuppel bruut wordt doorkruist door UK-ravebreaks. Wel nieuw, en al even verwarrend, is haar dochter Sixteen die op het podium verschijnt. In wit gewaad zwiert ze wat heen en weer op een soort Eftelingmuziekje. Na enige tijd zegt ze „I love you, goodbye” en is weer verdwenen.
Rariteitenkabinet
Sixteen is ook de verteller in de documentaire Zef die 15 april zijn Europese première beleeft in De Melkweg tijdens filmfestival In-Edit. Zoals de muziek uit duizenden herkenbaar is in zijn genreloosheid, zo is de documentaire het stijlvaste rariteitenkabinet dat we kennen uit de clips van Die Antwoord. De beeldregie is van de surrealistische Zuid-Afrikaanse fotograaf Roger Ballen.
Het product van de Zef-familie, waarin ook Amerikaanse artiesten als Ghostface Killah en Frank Black voorkomen, gaat in op de tweede controverse: die van pleegzoon Tokkie die het duo beschuldigt van misbruik. Bewijs is er niet. Die Antwoord stelt dat de jongen uit een Kaaps getto, die ze onder hun hoede namen, als tiener onhandelbaar werd, geld stal voor drugs en nu munt probeert te slaan uit de situatie. De waarheid blijft hangen in een moeilijk te doorgronden waas van rauwe kunst, spinnen, ratten en fluorescerende trainingspakken. De documentaire toont het kunstenaarsduo als maffe, liefdevolle ouders en performers.
Het is makkelijk te geloven in Utrecht. De agressie is humoristisch gestileerd, het publiek krijgt veel liefde en opwindende muziek. Aan eenduidigheid doet het koppel echter niet. Als afscheid laat Ninja zijn blote kont zien, terwijl Yolandi een slotwoord piept: ‘Fok jullie naaiers!!!’.
