In een verder duistere studio van Podium Mozaïek in Amsterdam-West verlichten drie bureaulampen op de theatervloer storyteller Irina Koriazova (28) tijdens haar repetetie voor het Amsterdam Storytelling Festival. Op dat festival, in de eerste week van november, staat de kunst van het verhalen vertellen centraal. Koriazova repeteert alleen, er komt geen regisseur aan te pas. Haar ogen, haar handen en haar stem zijn haar enige instrumenten.
Over een paar dagen maakt de Russisch-Nederlandse Koriazova haar debuut als artiest op het festival, waar ze voorheen alleen achter de schermen werkte. Maar het is niet haar eerste optreden. Ze stond eerder als verteller op festivals als Oerol, Boslab en Fringe.
Haar liefde voor de vertelkunst begon enkele jaren geleden toen een vriend haar meenam naar Mezrab, het culturele verhalenhuis op de Veemkade in Amsterdam. Hier staan zo’n 300 avonden per jaar mensen van overal ter wereld op het podium. De eerste keren luisterde ze vooral, later probeerde ze zelf wat uit op de open mic-avonden. „Dat voelde heel kwetsbaar en was doodeng”, vertelt ze. In het begin richtte ze zich tot verhalen waar ze meer afstand tot had, vooral Russische folklore. Later probeerde ze wat meer persoonlijke verhalen uit. Ze ontmoette bij Mezrab ook Sahand Sahebdivani, de oprichter van het culturele vertelhuis en co-directeur van het Amsterdam Storytelling Festival sinds 2018. Hij vertelde haar over de opleiding tot storyteller van Mezrab.
Alumnus
Op die opleiding leerde ze over verhaalstructuur, lichaamstaal en stemtechnieken. Inmiddels is ze een alumnus. En met haar mogen nog zes andere oud-studenten van de opleiding op het Amsterdam Storytelling Festival optreden. Het thema dit jaar is ‘bevrijding’, er staan tientallen andere artiesten uit binnen- en buitenland geprogrammeerd. Het festival vindt plaats in Podium Mozaïek in Amsterdam-West, die zaal wordt voor de gelegenheid omgetoverd tot Midden-Oosters theehuis.
Oprichter van Mezrab Sahebdivani vluchtte zelf op driejarige leeftijd met zijn ouders uit Iran. Hier in Nederland droegen zijn ouders, volgens de Perzische verhalentraditie, de rijke familiegeschiedenis aan hem over, wat voor hem een diepgaande inspiratie was. In 2004 opende hij het culturele centrum dat hij Mezrab noemde, Perzisch voor ‘plectrum’. „Het moest in eerste instantie vooral een sociale ontmoetingsplek zijn voor iedereen van over de hele wereld”, vertelt hij. In 2014 kwam daar op dezelfde locatie de opleiding voor storytelling bij.
„Verhalen vertellen is een kunst en die kunst kun je ook leren”, vertelt Sahebdivani. Sommige storytellers vertellen dezelfde verhalen al wel twintig jaar, maar deze verhalen evolueren voortdurend. „Dat is een andere werkwijze dan bij theater, waar vaak sprake is van enkele maanden van intensieve repetities. Het storytellen is constant onderhevig aan verandering.” Hij merkt op dat de meer traditionele kunstdisciplines doorgaans een gevestigde canon hebben, terwijl storytelling dit niet kent. Hoewel de praktijk van verhalen vertellen teruggaat tot mythen en folklore, heeft de hedendaagse vorm van storytelling vaak een sterk persoonlijk karakter.
Litteken
„Een goed verhaal komt vanuit een litteken, niet uit een open wond”, aldus Sahebdivani. Dat heeft Koriazova van harte genomen. Het duurde jaren voordat ze haar persoonlijke verhalen wilde delen met een publiek. In 2014, na de annexatie van de Krim, verhuisde ze met haar toenmalige vriend van Moskou naar Amsterdam. Haar vriend speelt een grote rol in haar verhaal. „Ik zou willen beweren dat ik naar Nederland ben gekomen voor mezelf, maar in werkelijkheid deed ik het voor hem. Als ik het verhaal van mijn migratie vertel, is hij daar altijd een deel van. Daarom kan ik hem niet uit mijn leven gummen”, vertelt ze in haar voorstelling.
In Boxes, het verhaal dat ze op het festival gaat vertellen, begint met haar Russische moeder die dozen bewaart. Dozen, met bijvoorbeeld strijkijzers, die ze opslaat op zolder omdat ze misschien later nog van pas kunnen komen. Koriazova bewaart haar herinneringen zoals haar moeder haar dozen bewaart. Maar in die dozen voelen haar herinneringen verstrooid. En wat als ze gebrek krijgt aan ruimte?
Met notities verspreid over de vloer probeert ze voor nu nog chronologie in haar verhaal aan te brengen. ‘Blame your mother’ staat er met grote letters op een velletje. Maar ze kijkt er nauwelijks naar. Ze pauzeert tijdens haar verhaal, neemt de tijd om verder te vertellen. Haar verhaal duurt ongeveer een kwartier.
Behapbaar en herkenbaar
Koriazova houdt haar podium leeg, na afloop van haar repetitie vertelt ze dat er ook storytellers zijn die met instrumenten werken of een uitgebreid decor. „Maar vaak zijn de beste storytellers gewoon heel goede vertellers.” Het optreden hoeft niet mooi te zijn, maar het verhaal moet vooral behapbaar en herkenbaar zijn, dat trekt veel mensen in het storytellen, denkt ze. „Niet iedereen heeft een migratieachtergrond, maar velen kunnen zich wel identificeren met verhuizen en jezelf in een nieuwe omgeving bevinden.”
„Daarnaast wil je bij storytellen ook echt een gesprek op gang brengen, een ingang voor dialoog.” Volgens haar kan dat bijna een therapeutisch effect hebben. „Mensen zijn op zoek naar verbinding, dat is een tijdloze behoefte”, vertelt ze terwijl ze haar lampen weer klaarmaakt voor de busreis terug naar huis. „Storytelling is een manier daarvoor, die steeds meer wordt ontdekt door mensen.”
