Het overleg met Remkes is een kans én een risico voor LTO

Het kan snel gaan in de boerenwereld. De ene week scheldt Mark van den Oever van boerenactiegroep Farmers Defence Force (FDF) een collega-onderhandelaar de huid vol, en noemt in een vlog boerenlobbyorganisatie LTO een club verraders met „een tuinslangruggengraat”, omdat LTO wél het gesprek wilde aangaan met het kabinet en bemiddelaar Johan Remkes over het stikstofbeleid.

Zeven dagen later treden de twee organisaties eensgezind naar buiten, en mag LTO-voorman Sjaak van der Tak het gesprek met Remkes c.s. voeren namens een groot deel van de sector via een soort boerenverbond-zonder-naam.

In een woensdag gepubliceerde verklaring – van LTO, FDF en zes andere boerenorganisaties – samen naar eigen zeggen goed voor 90 procent van de sector – staat dat de belangenverenigingen weer „op één lijn” zitten en samen optrekken tegen de stikstofplannen van het kabinet.

Die gaan te ver, vinden zij. In 2030 moet de stikstofuitstoot zijn gehalveerd. Minister van Natuur en Stikstof Christianne van der Wal (VVD) presenteerde in juni een kaartje waarop per regio te zien is hoeveel de uitstoot in de landbouw moet worden teruggebracht: in enkele provincies ruim de helft, rond natuurgebieden soms tot tachtig procent. Om deze doelen te halen moet de agrarische sector fors krimpen. Dat willen deze organisaties samen proberen te voorkomen.

Het ‘boerenverbond-zonder-naam’ roept herinneringen op aan 2019, toen op 5 november dertien landbouworganisaties ook een verbond oprichtten: het Landbouw Collectief. Toen jubelde LTO dat een „uniek verbond” het Rijk en de provincies zou helpen „de stikstof-impasse te doorbreken”. Na minder dan een half jaar viel het collectief uiteen. Het lukte niet, zei LTO destijds, de „diversiteit” van de organisaties „in één keurslijf te persen”.

Gekissebis van boeren

Nu zijn er vijf belangenverenigingen minder, maar de verschillen blijven. En de spanning is alleen maar toegenomen sinds bekend is hoe groot de opgave voor de landbouw is.

Afgelopen maanden waren rumoerig, met vele boerenprotesten, soms zelfs bedreigingen vanuit de sector. LTO, de grootste boerenbelangenorganisatie (circa 30.000 leden naar eigen zeggen) is gematigd en distantieert zich nadrukkelijk van fel en soms gevaarlijk boerenprotest. LTO heeft van oudsher een belangrijke positie in het polderoverleg en is mogelijk sneller geneigd tot compromissen.

Farmers Defence Force en Agractie zijn radicaler van toon en nemen minder afstand van felle protestacties. Om de haverklap valt de FDF-voorman LTO aan. Hij vindt LTO te mild en te veel bereid om te praten met ‘Den Haag’.

En hoewel de acht belangenorganisaties naar buiten vooral eenheid proberen uit te stralen, was er in de dagen voor de gezamenlijke verklaring nog onderling gekissebis over wie wel of niet mee mocht doen aan het overleg tussen de belangenorganisaties van afgelopen woensdag.

Lees ookWelke ruimte heeft Johan Remkes om de boeren tegemoet te komen?

Toch is het niet helemaal een verrassing dat de acht partijen nu samen optrekken. Vanuit de boerenachterban wordt aangedrongen op eenheid, om samen één front tegen ‘Den Haag’ te vormen. Dat is bij eventuele onderhandelingen ook verstandig, want dan kunnen de verschillende groepen minder makkelijk uit elkaar worden gespeeld. Bovendien geldt: hoe minder partijen, des te concreter de gesprekken. Of, zoals een ingewijde uit de agrarische hoek, zegt: „Houd het breed, dan doe je geen reet.”

Biologische en circulaire boeren

Het stak de acht boerenorganisaties bovendien dat als zij zelf niet zouden aanschuiven hun belangen zouden worden behartigd door veel kleinere verenigingen van biologische en circulaire boeren die samen slechts een heel klein deel van de sector beslaan. Dat wilden zij voorkomen.

In grote lijnen denken de deelnemers van het ‘boerenverbond-zonder-naam’ hetzelfde over het huidige beleid: het vertrouwen in de overheid is tot onder het nulpunt gedaald, dat moet eerst hersteld worden voordat er inhoudelijk wordt gepraat. Het stikstofbeleid is onrealistisch en de gestelde doelen veel te ferm. En de nadruk ligt bovendien te veel op het uitkopen van boeren, of erger: onteigening.

Als het tot onderhandelingen komt zullen zij er voor pleiten de stikstofdoelen te verlagen en te verschuiven naar 2035. De vier coalitiepartijen houden tot nu toe steeds vol dat die doelen niet worden aangepast. Verder moet er meer geld én (juridische) aandacht komen voor innovatieve oplossingen om de stikstofuitstoot terug te dringen. Zo duurt het nu nog te lang, vinden de acht organisaties, dat technische oplossingen, zoals luchtwassers of andere systemen voor in boerenstallen, officieel worden erkend.

Ook voor kabinet veel op het spel

Dat LTO-voorman Sjaak van der Tak namens de acht organisaties het woord voert, is een buitenkans voor LTO om toch nog haar stempel te drukken op het stikstofbeleid, zoals de lobbyclub al zo vaak deed de afgelopen decennia. LTO kan zo haar leden laten zien, dat ze nog steeds de grootste en invloedrijkste boerenorganisatie van Nederland is.

Mocht het gesprek mislukken, dan zal LTO de klappen moeten opvangen als partij die het verprutste – al zal LTO zelf in dat geval vooral benadrukken dat zij ook namens de zeven andere partijen moest onderhandelen.

Voor het kabinet staat er ook veel op het spel. Mocht de afvaardiging die er vrijdag zit er niet uitkomen, dan is de kans groot dat de boerenbelangenorganisaties zich de komende tijd niet nog een keer laten verleiden tot een gesprek.

Eén ding is alvast duidelijk: om de stikstofproblematiek snel, effectief en relatief pijnloos op te lossen is het verstandig de boeren aan boord te hebben. Mocht dit niet lukken dan zet dit de deur open naar harder en radicaler protest.