Slap en duizelig. Zweterig en pips. Snel buiten adem. En moe, vreselijk moe. Veel meisjes en vrouwen komen niet op de gedachte dat ze weleens bloedarmoede zouden kunnen hebben. Een tekort aan rode bloedcellen of hemoglobine, waardoor het lichaam te weinig zuurstof opneemt, meestal veroorzaakt door een tekort aan ijzer. Dat geeft dat lamlendige gevoel. IJzer zit in planten maar nog meer in rund- en lamsvlees. Vrouwen eten minder vlees en dan mannen, maar zelfs als mannen net zo weinig vlees eten, is het risico op bloedarmoede voor hen kleiner.
Het woord ‘bloedarmoede’ is zo gek nog niet, als je bedenkt dat vooral vrouwen die zwaar menstrueren er last van hebben. Bloedarmoede is dan een direct gevolg van bloedverlies. Minder bloed is minder hemoglobine dus minder zuurstofopname. Ligt daar dan ook de oplossing? Minder vaak en minder hevig ongesteld zijn, is dat een goed idee? Of moet je de natuur zijn gang laten gaan?
Oplopend tekort
Het begint met de kwestie: wat is natuurlijk? „Zo vaak als moderne vrouwen menstrueren, dat is juist niet natuurlijk”, zegt Hans Verhoef, voedingswetenschapper aan de Wageningen Universiteit. In het licht van de evolutie verliezen vrouwen van nu veel bloed, zegt hij. Ze zijn in hun leven drie keer vaker ongesteld dan jager-verzamelaars die veel kinderen kregen en veel langer borstvoeding gaven. En meisjes hebben hun eerste menstruatie steeds vroeger. Ja, dat telt op. Bij elke menstruatie verlies je ijzer en bij overmatig bloedverlies – 80 milliliter per cyclus geldt als norm – krijgt het lichaam de voorraad in de tussenliggende weken moeilijk op peil.
Dat oplopende tekort kan een probleem worden als je zwanger wordt. Verhoef: „Als je lang geen anticonceptie hebt gebruikt én geen vlees eet én geen ijzer bij slikt, dan tart je wel het lot.” De Wereldgezondheidsorganisatie schatte in 2011 dat een kwart van de zwangere vrouwen in Nederland bloedarmoede had.
IJzerpillen helpen om hemoglobine aan te maken, maar veel vrouwen hebben er weerstand tegen, ziet Verhoef. Een hormoonspiraal kan het bloedverlies wel tot 96 procent verminderen, zegt hij. Ook de anticonceptiepil maakt de ongesteldheid lichter, en je kunt stopweken overslaan waardoor je de menstruatie overslaat. Maar toch weer die vraag: is dát niet onnatuurlijk, moet het lichaam dat bloed niet eens per maand afvoeren? „Met de pil heb je al geen normale cyclus meer”, zegt Verhoef. Het hormoon progesteron in anticonceptie houdt het baarmoederslijmvlies dun. „Bloedverlies heeft geen enkele biologische functie als je de pil slikt.”
Ernstige vermoeidheid
Hoeveel vrouwen bloedarmoede door zware menstruaties hebben, weet niemand. Erger nog, ze weten het zelf vaak niet eens. „Op menstruatieklachten rust nog steeds een taboe”, zegt Peggy Geomini, gynaecoloog in het Máxima MC in Veldhoven. „Vrouwen komen vaak pas als hun lichaam al door de ijzervoorraad heen is. Terwijl het een grote invloed op je leven heeft: elke maand excessief bloedverlies leidt echt tot ernstige vermoeidheid. En sommige vrouwen moeten hun hele leven om de menstruatie heen plannen.”
Het anti-hormoonsentiment dat Geomini onder vrouwen ziet, maakt het gesprek soms lastig. „Ja, hormonen kunnen bijwerkingen geven. Dat weeg je af tegen de menstruatieklachten.” Om te weten hoeveel bloed je verliest, hoef je er geen maatbeker bij te houden. Er zijn scorekaarten, waarop je noteert hoeveel maandverband en tampons je gebruikt, en hoe vol ze zijn. „Maar het beste kunnen dokters vrouwen vragen naar hun ervaringen”, zegt Geomini. En tegen vrouwen zegt ze: „Als je twijfelt, zoek dan hulp.”
In een eerdere versie stond dat je stopweken kunt inlassen om de menstruatie over te slaan. Dat is veranderd in: je kunt stopweken overslaan.
