Heel grappige komedie – of slappe satire

Een heel grappige komedie met veel om over na te denken: ○○○○○

De lach komt in vele vormen. De bulderlach om het controleverlies van slapstick en bananenschil, poep en plas. Het vileine grinniken om de woordgrap of de belediging. Het fijne glimlachje om de verrassende link, paradox, non sequitur.

Komedie Triangle of Sadness heeft ze allemaal: tweeënhalf uur vliegen voorbij. Logisch dus dat de filmpers in Cannes in mei zuinig op deze tweede Gouden Palm voor regisseur Ruben Östlund reageerde: de zuurgraad is daar hoog. Östlund opereert hier losjes, grof en absurdistisch, wat de film minder focus geeft dan zijn kunstsatire The Square uit 2017. Maar ook grappiger maakt.

De slapstick zit met name halverwege, als een luxe cruiseschip in een storm belandt terwijl de champagne, oesters en kaviaar worden opgediend. Tussen watervallen van kots en stront bestoken de marxistische kapitein en een neoliberale Russische oligarch elkaar over de intercom dronken met citaten van Marx, Lenin, Reagan en Thatcher – een absurditeit van Monty Python-kaliber.

De fijne glimlach is er direct, als jonge fotomodellen leren hoe te kijken. Bij goedkope kledingmerken – H & M – lach je gul. Kom erbij! Iedereen is welkom! Bij dure merken – Balenciaga – kijk je grimmig, frons je de ‘triangle of sadness’ tussen je wenkbrauwen. Zo’n dure onderbroek kijkt namelijk op zijn klanten neer. Die moeten eerst maar eens bewijzen rijk genoeg te zijn voor club Balenciaga.

Model Carl en influencer Yaya ontmoeten we terwijl ze kibbelen over een restaurantrekening. Zij is succesvoller en rijker, toch verwacht ze dat Carl betaalt. Hij is de man immers. Maar de afhankelijke status die Yaya daarmee suggereert is een wassen neus, weet Carl. Alleen door ruzie te schoppen kan hij op gelijke voet met haar komen.

Het ‘celebrity couple’ lift mee op een chique cruise vol oud en nieuw geld. Daar is de sociale hiërarchie wel volstrekt helder. Bovendeks bedienend personeel: de middenklasse. Benedendeks de onzichtbaren: schoonmakers, monteurs. Tot op een onbewoond eiland alles kantelt.

Het drieluik Triangle of Sadness geeft niet om plot of drama; het is een spitsvondige verkenning van de zichtbare en onzichtbare connecties tussen geld, status en macht. Een heel grappige komedie met veel om op na te kauwen – zeer geschikt voor Kerstmis dus.

Coen van Zwol

Slappe satire en onvergeeflijke onderschatting van kijker: ○○

De films van Ruben Östlund bevatten altijd één scène die memorabel is en waarover nog lang nagepraat wordt. Denk aan de briljante opening van Turist, waarin een vader wegrent als er een lawine op zijn gezin afkomt, of de dineerscène in The Square, waarin een bodybuilder zich ontpopt tot ontregelende aap.

Ook zijn nieuwe film Triangle of Sadness heeft er eentje. Het is de sequentie waar sinds de première in Cannes iedereen het over heeft: de zeezieke gasten op het cruiseschip kotsen tijdens hun diner alles onder en als ze eenmaal al brakend hun hut bereiken, volgt er een aanval van diarree die als bruine drab door de gangen van het schip gutst.

Het probleem is niet dat dit een onsmakelijke of ongeestige scène is, maar dat het eindeloos duurt. En het doet ook allemaal wel heel erg denken aan de befaamde kotsscène in Monty Pythons The Meaning of Life (1983). Die waarin een obese man, Mr. Creosote, zich ongans vreet en tussen alle gangen door steeds uitbundig moet braken. In feite maakte Östlund een arthousevariant op deze geestige scène.

Lees ook: dit interview met regisseur Ruben Östlund

Ergerlijk is ook dat Östlund zo verliefd is op zijn eigen ideetjes dat hij geen maat weet te houden, met als gevolg slepende of ronduit saaie scènes waarbij de aandacht ongemerkt wegebt. Alles wordt breed uitgemeten, sowieso een terugkerend euvel in zijn wisselvallige oeuvre.

Naarmate de film vordert, worden gaapneigingen steeds moeilijker te onderdrukken. Dat komt hoofdzakelijk door de tandeloze, slappe satire. Wat Östlund te melden heeft is weinig scherp en wordt bovendien veel te expliciet gemaakt, een onvergeeflijke onderschatting van de toeschouwer.

De in een bubbel levende, geprivilegieerde en racistische rijken, de lege levens van hedonistische influencers, het is allemaal niet heel verrassend. En dan is er nog de voor de hand liggende, obligate omkering in het derde deel, als de Filippijnse wc-schoonmaakster van het luxe jacht plotseling de machtigste persoon op het onbewoonde eiland wordt omdat zij vuur kan maken en vis kan vangen.

Östlunds gemakzuchtige scenario voelt uiteindelijk als de brainstormsessie van woke middelbare scholieren voor het jaarlijkse schooltoneelstuk, met als eindresultaat een flinke zeperd. Want dat is Triangle of Sadness.

André Waardenburg

Bekijk een overzicht van onze recensies over film